2008'de çok sayıda 100. yıl toplantıları yapılmış; Jön Türk İhtilalinin (1908) 100. yılı sempozyum ve konferanslarla tartışılmıştı. Bu tartışmalar Balkan Savaşlarının 100. yılı olması nedeniyle düzenlenen toplantılar ve yayınlarla bu karanlık sayfaların aydınlığına katkıda bulunuyor.

Bir zamanlar edebiyat ve musikiî erbabının iştirak ettiği, meşk ve sohbet cemiyetlerinin toplandığı, bilim ve dinin hemhal olduğu bir irfan denizi orası. Şimdi müze olacağı günü bekliyor. Sabır ve sükûnetle.

Osmanlı İmparatorluğun hiçbir eyaletinde tek bir dil konuşulmadı. Bu çok dilliliğin koordinasyonunda Enderun Mekteplerinin yetiştirdiği entelektüel sınıf merkez ile uçlar arasındaki ağın Türkçe üzerinden işlemesine büyük katkı sağladı. Prof. Dr. Hayati Develi tüm farklılıklara rağmen devleti güçlü tutan unsurları Derin Tarih dergisinde kaleme aldı.

O meşum tarih 1912. Osmanlı önce Balkanlardan tasfiye edildi. 1922’ye gelindiğinde devletin tamamı tasfiye edilecekti. Bu anlamda Balkan Harbi Osmanlı için sonun başlangıcıdır. Öte yandan 1. Dünya Savaşı’nın da provasıdır. Bir asırdan sonra acaba Balkan Harbini ne kadar idrak edebiliyoruz?

Tarih: 28 Ekim 1923. Yer: Çankaya Köşkü. Meclis Başkanı Mustafa Kemal Paşa; İsmet Paşa (İnönü), Fethi Bey (Okyar), Kâzım Paşa (Özalp), Deli Halid Paşa ve Ruşen Eşref (Ünaydın) gibi yakın arkadaşlarını akşam yemeğine davet ederek ertesi gün Cumhuriyet’in ilan edileceğini haber verdi.

Dünya edebiyatını en çok etkileyen ve en çok okunan yazarlardan biri olan Dostoyevski'nin eserleri birçok düşünürünün fikirlerini derinden etkiledi. Romanlarından âşığı olduğumuz Dostoyevski’nin 1877-78 Osmanlı-Rus Harbinin aleyhimize sonuçlanması Slav damarını kabartmıştı.

İstanbul’un pek çok barut mahzeni asırlar boyunca Ermeni ve Rumlardan seçilen 76 bekçi tarafından korunmuştu. Mevlevihane Yenikapısı ve Silivri Kapısı arasında sıralanan bu mahzenleri geceleri Ermeni ve Rum bekçiler beklerdi.

Surre Alayları, Osmanlı Devleti'nin iktidar anlayışı ile kültürel kimliğini en saf şekilde ortaya çıkaran ve bu teşrifatın uygulandığı en zengin ve en renkli merasimlerden biridir.

İngiliz Selim Efendi’nin Osmanlılardaki faaliyetlerinden en ilgi çekicisi, İstanbul’da balonla gösteri uçuşu yapmasıdır.

Karşısındakini bize aksettiren o büyülü levha: ayna… Neler neler görmedi ki insanoğlu senin karşında? Yokluğunda bile buldu seni durgun bir suda, izledi kendini ve âlemi sonsuz bir hayranlıkla.

Bu kutsal yolculuğa niyet eden herkesin ortak bir arzusu vardır: Peygamberimizin izinde bir Hac gerçekleştirebilmek.. Peygamberimizin izinde bir Hac gerçekleştirmek Efendimizin namaz kıldığı mekanların izini sürmekten geçer. Talha Uğurluel bizim işimizi kolaylaştıyor gelin birlikte O'na (sas) duyulan özlemle bu yolculuğa çıkalım.

“Her tarafta öldürülen sivillerin kanlarından oluşan ırmakları görmek mümkündü. Kosova, Arnavutluk, Makedonya ve Trakya’daki masum çocuklar, kadınlar, sıradan insanlar öldürüldü. Onların tek suçu, Tanrıya farklı bir şekilde dua etmiş ve farklı dilde konuşmuş olmalarıdır”.

Balkan Savaşlarının en hararetli günlerinde payitaht İstanbul'da yaşamak… İmparatorluğun mesafe olarak uzak, kalbî olarak yakın olan Balkan şehirlerinden gelen haberlerle kâh ümitlenen, kâh hüzne boğulan insanların bayramları da nasıl bir ruh hali ile yaşadığını tahmin edebiliriz.

Türkiye’de ilk defa Onur Öner tarafından Yunanca bir kaynaktan derlenerek Derin Tarih’te yayınlanan bu fotoğraf kareleri, Yunanistan’ın savaş ilanıyla Preveze’ye asker çıkarmaya başladığı 5 Ekim 1912 ile Osmanlı askerî ve sivil idaresinin Yanya’dan ayrıldığı 6 Mart 1913 arasında Romaides-Zeits ve Aristotelis Romaidis tarafından çekilmiş ve 1992 yılında 1. Balkan Savaşı (1912- 1913): Epir Bölgesi’nin Kurtuluşu adıyla Yunanistan’da yayınlanmıştır.

Balkan faciasına kadın eli değiyor. Balkan Savaşları sürerken İstanbul'da düzenlenen kadınlar konferansı, kadın hakları tarihinde bir dönüm noktasıdır. Bu toplantının mimarı ise Petersburg Üniversitesi'nden 4 Türk kızıdır: Kazanlı Ümmü Gülsüm Kemalova, Petersburglu Rukiye Yunusova, Taşkentli Meryem Yakubova ve Rostoflu Meryem Pataşova.

Kendisi Erzurumlu ama anıtı yurdun öbür serhaddini bekliyor. Mehmed Şükrü Paşa’dan söz ediyoruz, bir başka deyişle Edirne’yi bütün imkânsızlıklara rağmen aylarca düşmana teslim etmeyen ünlü Şükrü Paşa’dan.

28 Ağustos 2012 günü yağmurlu bir Boğaz manzarası ve Boğaz'ın telaşlı çırpınışları eşliğinde yapılan sohbet tarihin sizi sağır eden kanat çırpışları. Siz de buyurmaz mısınız içeriye...

Hüseyin Kenan'ın aşağıda sadeleştirilmiş halini okuyacağınız 26 Mayıs 1921 (1337) tarihli yazısı Osmanlıca aslıyla karşılaştırılıp sadeleştirilerek kaleme alındı. Yazı Mustafa Kemal'in hakkında bilinmeyen bir detayı ortaya çıkarması yönüyle ilginçtir.

Endülüs'ün Batı medeniyetinin oluşum ve gelişimini etkilediğini biliyor ve söylüyorsak da, Avrupa dillerinin Endülüs kanalıyla Arapçadan ne miktarda kelime aldığının pek farkında değiliz. Sayı, zannettiğimizden çok daha fazladır. Derin Tarih dergisi bu yazısında Arapça kelimelerin hâlâ Avrupa dillerinde yaşamakta olduğunu örnekleriyle ortaya koyuyor.

Amerikan İç Savaşı, aynı zamanda Kuzey ve Güney olarak ikiye ayrılan eyaletlerin birbirlerine üstünlük kurmak için cephe gerisine sızdırdıkları casuslar ile CIA ve FBI çekirdeğini oluşturan gizli servislerin birbirine geçmiş öykülerini Niyazi Berkoğlu'nun kaleminden okuyabilirsiniz.

Prof. Mim Kemal Öke Florian Riedler'in 'Osmanlı İmparatorluğu'nda Muhalefet ve Meşruiyet' adlı akademik tezini yazdıklarından ziyade hatırlattıklarıyla Derin Tarih dergisinde kritik etti.

“II. Abdülhamid’i Selanik Sürgününden Balkan Harbi Kurtardı”. Selanik'in Düşman işgali tehlikesiyle karşı karşıya olduğunu öğrenmesine rağmen II. Abdülhamid’in Selanik’te kalmakta ısrar etmesinin nedeni, bu şehre ve vatana duyduğu sadakattir…Prof. Dr. Necmettin Alkan Derin Tarih okurları için kaleme aldı.