Tormesli Lazarillo, son zamanlarda okuduğum en ilginç kitaplardan. Kitabın yazarının ismi yok. Modern romanın başlangıç noktalarından kabul edebileceğimiz yazı sanatı hakkında yüzyıllar evvelinden epey fikir veren bir başyapıt!

Çoğu zaman olduğu gibi geç denilebilecek bir saatte, yorgun bir şekilde zili çaldı. Zili çalmak, içeride kapıyı açacak birilerinin var olduğunu bilmek, bir şükür sebebiydi onun için. Her akşam eli zile uzandığında bunu düşünür, “Allah eksikliğini göstermesin,” diye dua ederdi içinden. Kapı açıldı, içeri girdi. Selamlaşma ve hâl hatırdan sonra doğrudan kitaplığının olduğu odaya geçti ve masasın…

Kendi ifadesiyle, Türk sanayiinin Erol Taş’ı. Bana göre biraz Don Kişot, biraz Kaptan Ahab. Birincisi rol icabı “Kötü Adam”, diğerleri “Kafadan Kontak” iki kurgu kahraman. Nevzat Demir’i tanımak isteyen, varoluşçu filozoflar eşliğinde, Melville ile Cervantes’ın romanlarını okumak, daha doğrusu, yaşamak zorunda. Yaşayan anlar ki, büyük meydan okuma ve yüzleşmeler “akıllı adam” işi d…

Kış ortasında dahi üşümeksizin dolaşan, az yemek yiyen, araba yerine yürümeyi tercih eden Mehmet Amcamız bize hâlâ taş çıkartmaya devam ediyor. O, bugünlerde de öncelerdeki gibi gençlere ışık olmaya devam ediyor. Kâh bir beyitle, kâh bir dörtlükle yahut da bir kelime ile meramını anlatma telaşından vazgeçmiyor.

Madrid’in en büyük parkının ortasında duran, şehrin sembolü sayılabilecek kadar görkemli o taştan oyulma anıtın söyledikleri dört asırdan beri etkisini hiç yitirmiyor. Şehrin yenilmez şövalyesinin, kurucu kahramanının ya da son muhafızının simgelediği sonsuz bir anlamın taştan karşılığı sanki bu anıt. Bir hikâyeyi anlatıyor belli ki, yüzyıllar sürmüş bir yorgunluğu, ruhunda sancılanan kahramanlığı ve kalemiyle yardığı o uzun muhasarayı.

Özellikle yaşadığımız pandemi sürecinde yanımızda olan belki de tek virüssüz şey kitaplığımızdaki kitaplardı. Birçok insan için bu süreçte yaşadığı içsel yolculuğun ve öz değerlendirmenin bir veçhesi de kitap okumaktı.

Kurmaca kaderden ayrıldıkça bireyleşecektir. Kaderle özdeş kurmaca ise kolektiftir. Kolektif olduğu kadar kutsaldır. Söz kutsaldan uzaklaştıkça yazın bireyleşir. Yazı matbaa aracılığıyla çoğaldıkça kurmaca Ben'leşmiştir. Yazında eylem paylaşmak; kaynak ise sözdür. Sözün paylaşılma şekli dönüşmüştür.

Gelişimine buradan bakılsa bile roman, romansların komedi üslubu ve hep mutlu sonla biten finallerine oldukça uzaktır. Bu durumda olsa olsa destan ve mit geleneğinin bir devamı niteliğindedir. Bir destan dilinin bir hiciv unsuru olarak günlük meselelere uygulanmasından doğan bu üslupla gelişen romanda, asıl unsur kahramanın yolculuğu ve değişimiydi.

Kurmaca eserde ne olacağı bilinmez, olacak olanın nasıl olacağı hiç bilinmez, sonsuz sayıda parçacık bir araya gelir ve bütün oluşur. Kurmacada zaman'ı zamanın ele alınışından değil de kurgulanışından yola çıkarak incelemeye çalışırsak başka bir meseleyle karşılaşırız.

İnanmanın aşırılaştırılmasının ucunda aşk vardır. Ama mutedil, erdemler dizgesinin uslu sevgisi değil, taşkınlık imalarıyla dolu aşk. Bu aşka kadar gitmek, gideni peşinden sapağa doğru sürükleyecektir. Ne vakarın muhafızı olan inanç, ne de muhafazakârca inkâr, aşk taşkınlığının değişim ve seyyaliyet imkânlarına sahiptir.

Hemen herkesin hafızasında pervaneli, uzun tahta kollarasahip ve tüm doğanın güzelliğini usulca seyreden birdeğirmenden söz etmek mümkün. Cilalı tas devrinden buyana örnekleri görülmeye devam eden bu yapıların tarihi,neredeyse insanlığın ömrü kadar eski. Özellikle gıda veenerji üretmek amacıyla ortaya çıktıkları düşünülürse nedenbu kadar kadim yapılar olduğu daha iyi anlaşılır.

“Menard’a göre bu tür yeniden yazımlar, avam tabakasının anakronizma zevkini beslemeye ya da bizi bütün dönemlerin aynı ya da farklı olduğu yolundaki basit düşünceyle tavlamaya yarayan, olsa da olur olmasa da olur kitapları doğurmaktadır.”

Dünyada sanatın en mühim meselesi, ifadesi son derece kolay ama icraı fevkalâde zor bir seviyeye taliplik: başkalık. Her genç sanatkâr, henüz yolun başındayken bile yaptıklarının farklılığından emindir. Pek azınınsa ilerleyen yaşta kendi sıradanlığını keşfetmesi kabil. Nuri Pakdil ise ‘zaten’ farklı, başka, bambaşka bir yazar. O başkalığı terennüme ne dersiniz?

Miguel de Cervantes Saavedra, İspanyol romancı, şair ve oyun yazarıdır. Modern Avrupa'nın ilk romanı olarak kabul edilen magnum opusu Don Kişot, Batı edebiyatının klasikleri arasında yer alır ve bugüne kadar yazılmış en iyi kurgusal eserlerden biri sayılır.

Don Kişot, İspanyol kripto Yahudileri veya Cristiano Nouvo (Yeni Hıristiyanlar) cemaatinin adeta kendi arasındaki iletişim dilidir ve Kabalacı Yahudiliğin romanımsı bir tefsir kitabıdır. Bu bakışta Don Kişot, ‘Don Kişot’ değil, ‘Don Keşot’tur. Doç. Dr. Kürşad Demirci Derin Tarih dergisindeki yazısında Cervantes'in Don Kişot'unu farkllı bir yüzle karşımıza çıkarır.

Bir karakter düşünün. Bu sizin postmodern karakteriniz olsun. Karakterin en önemli özelliği “rüzgârda savrulan kuru bir yaprak” gibi olması. Postmodern karakterin güçlü bir iradesi yoktur. Şartlar onu nereye yönlendirirse oraya gider. Kurudur. Çünkü derin düşünmeyi sevmez. Yüzeyseldir. Şey gibi...