Türk halkının mizah sembolü Nasreddin Hoca hazırcevap, insanları kırmadan doğruyu söyleyen, yeri geldiğinde kendisiyle de alay etmeyi bilen bir zattır. Fıkralarının çoğunda tarlasında, bağında çalışır, eşeğinin sırtına binip ormana odun kesmeye gider. Bazen de evinin tamiriyle veyahut hanımının dırdırıyla meşguldür. Kimi zaman da bir âlim, bir kadı, bir hekim ya da bir elçi olarak karşımıza …

Kan ve gözyaşı ile mayalanan acıların yaşandığı bir dönemde Osmanlılar tehciri nasıl yönettiler? Alınan tedbirler nelerdi? Sevk sırasında ihmali bulunan 1.673 kişi nasıl yargılandı ve hangi cezalara çarptırıldı? Prof. Dr. Süleyman Beyoğlu soruları Derin Tarih dergisinde yanıtladı.

Tehcirin ideolojik, etnik veya dini sebeplerle Ermenileri imha etmek amacıyla yapıldığına dair resmî herhangi bir belge yok. O halde soykırım söylemini savunan tarihçiler görüşlerini neye dayandırıyorlar? Tarihçilerin tehcire yaklaşımları ve ileri sürdükleri deliller neler? Soruların yanıtı ABD'li savaş tarihçisi Edward J Erickson'un Osmanlılar ve Ermenliler: Bir İsyanın ve Karşı Harekatın Tarihi kit…

Ermeni Tehciri, Soykırım Sözleşmesi’ndeki “soykırım” tanımına ne kadar uyuyor? Tehcir uygulamasında Osmanlı idaresinin dinî veya etnik sebeplerle Ermenilerin tamamını ortadan kaldırma amacı var mıydı? Uluslararası hukuka göre tehcir bir soykırım mıdır? Yrd. Doç. Dr. Mustafa Serdar Palabıyık Derin Tarih dergisinde merak edilen soruları yanıtlıyor.

Ermeni meselesi değerlendirilirken 1. Dünya Savaşı şartlarında Osmanlı İmparatorluğu’nun nasıl bir kuşatılmışlık içinde olduğu dikkate alınmaz. UNESCO daimi elçisi Altay Cengizer Derin Tarih'te bizi 1915’i izah edebilmemize yarayacak ayrıntılı bir resmin peşine düşürüyor.

Falih Rıfkı Atay’ın 21 Ocak 1951’de Cumhuriyet gazetesindeki yazısı geçmişe bir ağıttan ziyade yeni dönemin ölüm karşısındaki kayıtsız tutumundan utanmayı deniyor. Hem eskinin değişmesini, hatta tasfiyesini istiyor, hem de modernliğin ölümle yüzleşmedeki çaresizliğini, yine eski hayatın ölümü hayatın içine alıp kucaklayan olgun tavrına sığınarak aşmaya çalışıyor.

Geniş bir coğrafyaya yayılan Osmanlı Devleti konumu itibariyle farklı milletleri içinde toplayan ve Osmanlı kavramını oluşturan mozaik bir yapıya sahiptir. Ermeni cemaatinin de aralarında bulunduğu bu sosyal yapı içinde yaşayanlar din, mezhep ve gelenekleri değiştirilmeksizin toplumun bir parçasını oluşturmuşlardı. Osmanlı, bürokraside çalışacak kişilerin seçiminde ayrım yapılmaksızın öncelikle liyakatin aranmasına özen göstermişti.

124. yılında Ertuğrul Fırkateyni faciası hafızadaki ve hatıralardaki yerini, acısını muhafaza eden bu deniz faciası bugün de Türk ve Japon milletleri arasındaki gönül köprülerinin temel harcı olmaya devam ediyor.

Osmanlı'da ilk uçuş denemesini IV. Murad döneminde (1623-40) kanat takarak Galata Kulesi'nden Üsküdar Doğancılar semtine inen Hezarfen Ahmed Çelebi'nin gerçekleştirdiğini bilmeyen yoktur. Fakat Osmanlı havacılığı bu hadiseyle bitmemiştir. Adeta filmlere konu olabilecek müthiş bir serüvenle “Bu yarışta biz de varız demiştir” Osmanlı kuşları. Gelin biz de kanatlarımızı takıp bir asır önceki yolculuklarında yalnız bırakmayalım bu kahraman havacılarımızı.

23 Nisan Milli Hakimiyet Bayramı ile Çocuk Bayramının resmen birleştirilmesi 1980 askeri darbesinin ardından oldu. Millet Meclisi'nin en görünen yerinde “Egemenlik kayıtsız şartsız ulusundur” yazmasına rağmen her 10 yılda bir askerî darbelerle örselene gelen bir Cumhuriyet yönetiminde “Ulusal Egemenlik Bayramı”nı kutlamanın ancak alaysı bir anlamı olabilecekken, buna “çocuk bayramı”nı, hem de bir darbe yönetimi eliyle eklemenin trajikliğine dikkatleri çek…

Bu coğrafyada yönetenlerle yönetilenler arasındaki problem 19. yüzyılın başında kendini hissettirdi. Sanayi Devrimi'ni tamamlamış, yönetim anlayışında Kilise'nin boyunduruğundan kurtulmuş, hukukla beslenen seküler siyasal sistemlerle tanışmış Avrupa karşısında Osmanlı Devleti'nin askerî hantallığı, ekonomik zayıflığı aydınların dikkatini ister istemez Batı'ya çevirmişti. Yaşadıklarından farklı bir dünyadır bu.

1946 seçimlerinden sonra bir Senirkent faciası yaşanır. CHP'ye oy vermediği için Isparta'nın Senirkent bucağı halkı aylarca cezalandırılır. İşte Türkiye'yi sarsan o dehşet verici protesto mektubu:

Her seçim döneminde “millî irade”, “halkın iradesi” ve “millet hakimiyeti” kavramları siyasetçiler tarafından sıkça kullanılır. Son yerel seçimlere giderken de ziyadesiyle vurgulandı. Tabii ilk önce şunu sormak gerekiyor: Bu kavramın cazibesi ne ola ki, bir meşruiyet ölçütü olarak Türk siyasetçilerinin gündeminde sürekli yer almakta?

Derin Tarih dergisi, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e din ve siyaset alanında yaptığı paha biçilmez çalışmalarla dünyaca tanınan sosyolog Prof. Dr. Şerif Mardin’le 1989’da yayınlandığında çok ses getiren Religion and Social Change in Modern Turkey: The Case of Bediüzzaman Said Nursi (Bediüzzaman Said Nursi Olayı: Modern Türkiye’de Din ve Toplumsal Değişim) adlı kitabı etrafında genişçe incelediği Bediüzzaman’ı ve Risale-i Nur hareketini konuştu. Bu önemli söyleşiyle si…

Harp madalyaları harpte gösterilen yüreklilik ve yararlılık için verilir. Nitekim Enver Paşa’nın başında olduğu Harbiye Nezareti’nin Bediüzzaman’a verdiği savaş madalyası hakkında Bediüzzaman tevazuyla, “Bir adet harp madalyam vardır. Başka rütbe ve nişanım yoktur” demiştir.

Derin Tarih dergisi 1. Dünya Savaşı'nda Osmanlı'nın rolü üzerinde yaptığı çalışmalarla tanınan dünyanın sayılı askerî tarih uzmanlarından Prof. Dr. Edward J. Erickson ile yayınlanan son kitabı Ottomans and Armenians: A Study in Counterinsurgency (Palgrave Macmillan, New York, 2013) etrafında Ermeni tehciri meselesini konuştu. Ünlü ABD’li tarihçi Edward J. Erickson Ermeni tehcirinin üzerindeki sis perdesini aralıyor .

Hem Cahiliye, hem de İslam döneminde Hz. Muhammed'in (sas) biricik dostu deyince akla ilk o gelir. Öyle ki Efendimiz'e inanç ve bağlılığından dolayı “es-Sıddîk” [çok tasdik eden] diye anılmak nasip olmuştur kendisine. İlk Müslümanlar arasında bulunan Hz. Ebubekir'in (ra) hayatına dair anekdotları Prof. Dr. Adnan Demircan Derin Tarih dergisinde kaleme aldı.

Osmanlı şiirinde yeşillikler ve rengarenk çiçekleriyle bahar mevsimi bir gelin gibi tasvir edilir. Bugün yeni bir hayatın saf ve temiz başlangıcını temsil eden beyaz gelinlik, tüller ve simlerin ardındaki gelinin mahfazası değil midir? Şeyma Ayın Derin Tarih dergisinde gelin örtülerinin zaman yolculuğunda kazandığı değerleri kaleme aldı.

Derin Tarih’in ilk sayısından bu yana son dönem Osmanlı siyasî tarihi ve kişilikleri üzerine kaleme aldığı yazılarla karşımıza çıkan ve resmî tarihin kalın duvarlarının ötesine uzanıp bize “tarihi düşünmeyi” öğreten Princeton Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. M. Şükrü Hanioğlu’nu merak etmeyen var mı aranızda? İşte iktisadın arz-talebinden tarihin uçsuz bucaksız sokaklarına (iyi ki) dümen kıran Şükrü Hocanın Derin Tarih'le paylaştıkları…

Hicri takvimin Peygamber Efendimiz'in Mekke'den Medine'ye hicretiyle başladığını biliyoruz. Peki hiç merak ettiniz mi: Müslümanlar arasında hicretten önce hangi takvim kullanılırdı?

Nisan ayazdan ılığa, kıştan bahara dönüşümün nişanesi olarak yer etmiş hangi dilde ve nerede olursa olsun adı baharla anılmıştır. Nisanla birlikte gelen yağmurun hayatımıza kattığı sağlık ve bereketin serüvenini Ayşenur Erdoğan Derin Tarih dergisinde kaleme aldı.

Ne(leri) okuduğu bir toplumun ruhunun aynasıdır. Tabii ki ne(leri) yazdığı da! Prof. Dr. Mim Kemal Öke Derin Tarih dergisindeki yazılarında bizi, tarihin günümüze pusu kuran meselelerini doğru okumayı öğreten kitaplarla buluşturuyor.