Genelde rock starlarının hakkında şarkı söylemedikleri her şeyin anlatıldığı Talking Heads adında bir rock grubunun 1978’li tarihli More songs about Buildings and Food (Binalar ve Yiyecekler hakkında daha fazla şarkı) adında bir albümü vardı. Pop şarkıları geneli itibariyle aşk teması üzerine varyasyonlardan oluşur; Van Morrison’ın 1976 yılında çıkarttığı hit parçası “Cleaning windows” ise diğ…

Pop şarkıları genellikle aşk temasının varyasyonları hakkındadır. Ancak bu kuralın istisnaları da vardır. “More songs about Buildings and Food” (Binalar ve Yiyecekler Hakkında Daha Fazla Şarkı), Talking Heads adlı rock grubunun 1978 tarihli bir albümünün başlığıydı. Bu albüm, rock yıldızlarının normalde hakkında şarkı söylemedikleri her şey hakkındaydı.

Birkaç çiçek değil, bir bahçe. Başka bahçeler doğuran bir bahçe. Kendisine bile itiraz edebilen talebeler yetiştiren ve özgür düşüncenin kaynağı bir hoca. Meseleyi derli toplu anlamanın ilk adımı. Her şeyi yerli yerine koymanın bahçesi. İmanın ve aklın pırıl pırıl birlikteliği.

Âmirî ve İbn Sînâ gibi İslam filozofları, Tanrı’nın saf varlık olduğu ve yokluğunun düşünülmesinin imkânsız olduğu, Tanrı dışındaki her şeyin mümkün olduğu, dolayısıyla da var olmak için mutlaka bir nedene ihtiyaç duyduğu sonucuna ulaştılar. Böylece bilhassa Mutezile kelamıyla akrabalığı bulunan varlık-mahiyet ve zorunlu-mümkün ayrımları, kadîm felsefe geleneğinin sebep-sonuç ayrımını kendisinin bir parçasına dönüştürmüştür.

Her ne kadar fizik ve metafizik arasında klasik dönemde sıkı bir ilişki varsa da bu ilişki, karşılıklı dayanma tarzında değildir. Fizik, metafiziğe dayanır, çünkü nefsler ve akıllar, hareket teorisinin bir parçasıdır. Fakat teoloji kısmının fizikle temellendirmesi yapılmaz. Evet, Aristoteles teolojiyi, fizikle temellendirmiş, Tanrı'nın hareket etmeyen hareket ettirici olduğunu ve semavî akılların da aynı şekilde hareket verme işlevi gördüğünü söylemişti.

Mesela İstanbul'da yaşayan bütün kuşların, bir müddet sonra memeli bir canlı gibi doğurmaya başlaması ilâhî irade ve kudret açısından imkânsız değildir, kuşların yumurtlaması kadar olağandır. Yahut kuşların, bir müddet sonra tamamının yılana dönüştürülerek hakikatlerinin değiştirilmesi de Bağdat Mutezilesi hariç bütün kelamcılara göre hiçbir şekilde imkânsız değildir. Dolayısıyla her doğal nesne veya durumu önceleyen ilâhî karar anlamında gaye, var olduğu sür…

17. yüzyıl itibarıyla gündeme gelen ve doğa merkezli rasyonalist teoriyi geride bırakan emprisizim ve matematiksel rasyonalizm, bu bilinemezlik setinin yıkılarak bilimsel açıklamanın sınırlarını neredeyse her şeyi içine alacak ve her merakın peşine düşecek şekilde formüle etme arzusundan doğmuştur. Modern bilimi ve dünyayı inşa ederek insanı evren karşısında bir fatih konumuna yükselten bu arzunun karşısında, açıklayıcı güçleri bulunmadığı gibi ileri meraka da …

Metafizik’te Aristoteles, ilk nedenin, “varlık” olarak varlığın, dünyadaki bütün hareket ve her türlü formun nedeni olan “başsız, sonsuz, gayrimaddi ve hareketsiz olan”ın araştırılmasını amaçlar. O nedenle de ona göre, “metafizik” bütün bilimlerin en değerli olanı ve en kapsamlısıdır. Nedenlerin saf bilgisi olarak “metafizik” bir medeniyetin en son ve en yüce ürünüdür, çünkü daha sonraki pratik amaçlarla ilgilenmek yerine, bilgiyi bizzat kendisi için arar. Bir anl…

“Demokrasi'den daha iyi bir yönetim biçimi mi var?” diye haykırıyor eyyamcılar, Batılıların gönüllü köleleri. Batıdan gelen her şeyi kutsamakta, putlaştırmakta hiç bir sakınca görmeyen ama bunun zihin sağlığını dumura uğrattığını her an gördüğümüz bizim cekladına âşık entelijansiyamıza Nietzsche'den Michael Mann'e, Eflatun'dan Noam Chomsky'ye kadar demokrasinin ne tür bir oyun olduğunu gösteren düşünürleri hatırlatmamızın bir anlamı olur mu, bilemem. Bu…

Mükemmelleşmeye doğru seyir, aynı zamanda nefsin yerleştiği bedenle ilişkisini de etkiler. Bu bağlamda İslam filozofları, bitki ve hayvan nefslerinin onların bedenlerine yerleştiğini ama insan nefslerinin bedenlerden bağımsız olduğunu düşünür. Yani insan türünde nefs, soyut ve manevî bir cevhere dönüşür. Bu sebeple insan nefsi bedenin bozulmasıyla yok olmaz, tam tersine cisimden ayrık bir akıl hâline gelir.

Evrim teorisi, canlıların oluşum süreçlerinin bilinçli bir failin eseri olmadığını, tesadüf olduğunu iddia eder. Oysa filozoflara göre sadece canlılar değil, bütün âlem, mutlak akıl, mutlak bilinç ve mutlak varlık olan Tanrı'nın bilgisinin tecessüm etmiş hâlidir. Yani "İlahî bilgi, tamamen nesneleşmiş olsa nasıl olurdu?" sorusunun cevabı, bütün ayrıntılarıyla âlemin kendisidir. Bu sebeple âlemde her şey, belirli sebepler dâhilinde meydana gelir ve sebepler zinciri nihai kertede…

Aristoteles ve Galen, gözlemlediğimiz özellikleri ortaya çıkaran fiziksel süreçlerin tamamen keşfedilebilmesinin imkânsız olduğunu söylemiş, İbn Sînâ ise bunun kompleksiliği dolayısıyla çok zor olduğunu iddia etmişti. Câbir b. Hayyân, doğa merkezli nitelikçi modelden kaynaklanan bu imkânsızlık ve zorluk vurgularını kendisine ait kimyevî modelle geride bırakmış ve gözlemlenebilir fiziksel özelliklere temel teşkil eden nedenlerin "gizilliğini" çözerek onları hem fizikselleştirm…

Sanatçılar, hayal ve düş âlemi ile ilgilendiklerinden, görünür evrenin bilgisine bile tam olarak sahip olamazlar. Bu nedenle insanlara, özellikle de gençlere, gerçeklerle ilgisi olmayan hayalden, kurgudan ve yalandan başka verebilecekleri bir şey yoktur.

Bütün mitler, karakterlerin benzer aşamalardan geçip sonuca ulaştığı ortak bir şablonda gözlemlenebilmektedir. Yine bu yolculuğa çıkan ve yolculukta karşılaşılan karakterler de insanlığın kolektif bilincinin bir ürünü olan arketiplerdir. Karakterler farklı yüzlere ve farklı kültürlere sahip olabilirler; fakat yürüdükleri yol aynıdır.

Tarihte oluşturdukları etki açısından insanlığın dünyayı daha doğru bir bakışla görmesini sağlayan önemli filozoflar...