Küçük insan kimdir? Ben miyim? Yaşamak için mekân değiştirmek zorunda kalmak küçük insan olmam için yetiyor mu? Ortaçağ’da yaşasam ve bu kadar yer değiştirsem bana maceraperest derlerdi.

Almanlar yurtdışından gelen işçilere “gastarbeiter” derler. Konuk işçi anlamına gelir. Alman WDR kanalı o dönem bir anket başlatıyor. Konuk işçi yerine ne diyelim diye. Kanala 30 binden fazla yanıt geliyor. Konuk demeye gönlü el vermeyen 30 bin kişi. Ve jüri onca cevabın içerisinde“yabancı işçi” kavramını seçiyor. Konuk olmaktan yabancılığa geçiş...

Sınırdan geçince memlekete varmanın sevinciyle ayaklar gaz pedalına biraz daha basıyordu. Az uyumanın onlarca saat araba sürmenin verdiği yorgunluk menzile varmaya az kala iyice koyularak çoğu ölümle biten olan kazalara yol açıyordu. Aileler parçalanıyor, çocuklar annesiz babasız kalıyordu.

Geçmişin tılsımı kelimeleri kimi zaman bir zarfın içerisinde, kimi zaman radyodan süzülen bir türküde, kim zaman da el kadar bir bandın çıkardığı tanıdık bir ses aracılığıyla taşınırdı uzaklara. Farklı yollar kat ederek ulaşırlardı sahiplerine. Ancak hepsinin ortak bir adı vardı: Onların hepsi mektuptu.

Almanya’ya Türk iş göçünün 60. yılı hatırına Almanya’da yaşayan Türk sanatçılar, #SöyleAlmanya başlığı altında ‘'Gurbet' türküsünde buluştu.

Yaşımız yirmiye yaklaştığında, gurbete kısmen alışmış idik. Fakat her Eylül ayında yaşanan iftirak, hüznümü depreştiriyordu. Rize’den İstanbul’a giden otobüsümüzün Ordu-Samsun’a yaklaştığı akşam saatlerinde yaşadığım garipliği unutamam. Radyodan duyulan şarkı ve türküler de tuzu biberi oluyordu.

Bir şair kalbi buncasına nasıl dayansın, diye soruyor insan bu mektupları okurken. Hele ki, yalnızca duygularını değil, kalbini, ruhunu ve bedenini adadığı bir vatan söz konusu ise, hele ki o şair çağına sığmayan bir mütefekkirse, âlimse... Mehmed Âkif, Hakk için çok sevdiği ve ömrünü adadığı memleketi için sürgüne de razı olmuştu.

Gurbetlik dediğimiz şey bir kadının kendini hem en güçsüz hem de en güçlü hissettiği yerdir. Güçsüzdür; çünkü yıllar yılı doğru bildiği, inandığı, güvendiği bütün değerler tartıya alınırken yalnız başınadır. Güçlüdür; çünkü gurbet toprağının kirecine, taşına, tuzuna, güneşinin yangınına, rüzgârının hırçınlığına karşı ayakta dimdik göğüs gerdiği an, tam da kendini en yalnız hissettiği andır.

Kadın hep “geride kalan”, yol gözleyen, sabır ve metanetle kocasını bekleyendir. Oysa yarım asrı deviren göç hikâyesinin tam ortasındadır kadınlar; tek rolleri beklemek değildir. Avrupa’nın türlü fabrikalarında, atölyelerinde, kimi zaman çok ağır işlerde çalışıp ömür çürüten; aynı zamanda evine kol kanat geren, dört duvarı yuva yapan, tencere kaynatıp çocuk büyütendir. Onlar da en az erkekler kadar bu göç hikâyesinin kahramanlarıdır.

Zeynep Yılmaz, Almanya’da doğup büyür. Çocukluğu ve gençliği, yabancı bir ülkede varlığını kabul ettirme mücadelesiyle geçer. Eczacılık fakültesi üçüncü sınıf öğrencisiyken, “ezan sesi duymak için” Almanya’yı terk eder ve Türkiye’ye yerleşir. Kendisiyle yurda dönüş hikâyesini, Almanya’da Türk ve Müslüman kimliği üzerinden yaşadığı sıkıntıları konuştuk.

Eskiler "suret" dermiş fotoğrafa... Arapçada "görünüş, biçim" anlamına geliyor. O zamanlar fotoğraf çektirmek ve biryerlere kart ya da fotoğraf postalamak lüks sayılabilecek birşeydi. Uzaklardan gelen bir kartpostal, bir fotoğraf başınabir şey gelmesin diye özenle saklanırdı. Peki, bu denlikıymetli bir şeyin arkasına neden sürekli "sakın unutmayın,yırtıp atmayın" notları düşülüyordu?

İstanbul’da yüz kadar Amerikalının Valide Atik Camii’nde İslami eğitim alıyorolmaları gerçeküstü gibi görünse de gerçek. Al-Madina Institute [Medine Enstitüsü]ve İstanbul İbn Haldun Üniversitesi iş birliğinde, Şeyh Mokhtar Maghraoui’ninrehberliğinde Suhba isimli bir kurs programı yapılıyor. Bu eğitim programınıİstanbul’da düzenlemek istemişler çünkü İstanbul’un dünyanın en güzelşehirlerinden biri olduğuna inanıyorlar

1961’de başlayan Avrupa’ya göç yolculuğunun ekonomidenpolitikaya, edebiyattan sanata kadar birçok farklı sektöreyansımaları oldu. En önemli yansımalarından biri de sinemasektöründe gerçekleşti. Yurt dışına giden insanlarımızınsayısı on yıl gibi kısa bir zamanda yüz binli rakamlarlaanılmaya başlayınca gazetelerde, radyolarda ve ajanshaberlerinde, hemen her gün işçilerimizin yurt dışındakiyaşantıları, sorunları ve gurbet hikâyeleri ele alınmayaba…

Bazı ömürler vardır hani, uzak diyarlara bakan, sarıyaboyalı yorgun bir pencerenin güneşin altında ağır ağırrengini kaybetmesi gibi gözümüzün önünde solup giderler.Göçmen kadınların öyküsü de böyledir. Avrupa’nın ağırsanayi fabrikalarında, kimi zaman çok ağır işlerde çalışıpömür tüketirler. Solup gittiklerini kendileri bile fark etmezler.Mesai bittiğinde onları bambaşka bir mücadele daha bekler.Ailelerine kol kanat gerecek, dört duvarı yuva yapacak,tencere kayna…

Eskiden mektuplar vardı. Hasret, özlem ve sevgi kokan mektuplaryollar, tepeler aşıp bize sevdiklerimizden haberler getirirdi. Mektupyazmak gönül işi, mektup yolu beklemekse sabır işiydi.

Almanya, Avusturya, Belçika, Hollanda fark etmez, birdönem yurt dışında yaşayan herkese "Alamancı" denirdi.Gündüz Vassaf’ın anlattığı gibi; birinin babası Almanya’da,diğerinin babası Hollanda’da çalışan ilkokul çağından ikiarkadaş, mektup yazarken, bir diğeri kendi babasına daselam söylemesini istiyor. Sanıyorlar ki, tüm Alamancılar aynısokakta yaşıyor...

Alman gazeteci Günter Wallraff Türkçe’ye En Alttakilerismiyle çevrilen Ganz Unten kitabında şöyle söylüyordu: "Ben hala, bir yabancının, günlük aşağılamalarla, düşmanlıklarla ve kinle nasıl baş ettiğini bilemiyorum. Ama şimdi, neler çektiğini ve bu ülkede insanları aşağılamanın nereye kadar gittiğini biliyorum." Bir yabancı olarak dilini, kültürünü bilmediği bir ülkedeçalışmanın, yaşam mücadelesi vermenin zorluklarını enyakından görmüştü. Ona bu sözleri …

Fotoğrafların bir dili var mıdır, gerçekte ne anlatırlar bize?Fotoğrafın içerisindeki insanlar, mekânlar ve deklanşörebasılan o ‘an’ bizim için ne ifade eder? En önemlisi, o anbizimle beraber gelmeyi nasıl başarır?