Büyük Tepa, eski Keyvan Kâhya Mahallesi’nin bir parçası olan, Ana Cadde’den Mostar Köprüsü’ne inen bölgenin adıdır. Burası bugünkü müze ve Keyvan Kâhya Camii önündeki Maraşal Tito Caddesi’nden Mostar Köprüsü’ne inen basamakların bulunduğu alana karşılık gelmektedir. Osmanlı döneminde halk burada toplanır, tüm etkinlikler burada düzenlenir ve alışveriş işleri burada yapılırdı.

Yüzyıllarca Osmanlı kenti olarak kalan Sofya, 30 yıllık bir sürede, bambaşka bir yer haline getirilmiştir. Osmanlı Sofya’sı Rus, Avusturyalı, Çek ve Fransız mimarların elinde Amerikan tarzı ızgara temelli bir şehir haline dönüştürülmek istendi.

Buna Nehri kaynağında bir ejderha yaşarmış. Halk her yıl bir genç kızı, bu ejderhaya kurban verirmiş. O sene sıra Kral Stephan’ın kızı Milica’daymış. Diğer kurbanlar gibi prenses de Buna’nın doğduğu dağın yarığına bırakılmış. Bu esnada Sarı Saltuk, Anadolu’dan Blagay’a gelmiş. Durumu öğrenince, prensesi kurtarmaya gitmiş. Sarı Saltuk ejderhayı öldürüp, Kral Stepan’ın kızıyla evlenmiş. Ej…

Modern Çetnik Sırp liderleri, siyasi emelleri uğruna, sanatın ve edebiyatın özellikle de şiirin tüm imkânlarını serbestçe kullandılar. Militanca konuşmalarını halk şiiriyleriyle, Vuk Karadziç ve Nyegos’un eserlerinden alıntılarla süslediler. Şiiri bir neşter değil, kılıç gibi kullandılar. Şifa dağıtmak yerine, cinayet işlemeyi tercih ettiler.”

Hayatı boyunca, çevresi ve kendisiyle hesaplaştı. İnandığını uygulamaktan ve uyguladığını duyurmaktan hiç geri durmadı. Dünyaya bakışını ve düşünce dünyasını, yaşam-ölüm hattı üzerine inşa etti. Ninni şiirinde yaşam ve ölümü tamamen iç içe geçirip, şöyle söyler: “Burada sadece yaşamak için yaşanmıyor / burada sadece ölmek için yaşanmıyor / burada yaşamak için ölünüyor!”

Londra’ya ilk gidişimizde, bu şehirde uzun yıllardır yaşayan birinden, Cumanamazını kılabileceğimiz bir cami tarif etmesini istedik. “Yakınlarda bir cami varama Arapça kıldırıyor” deyince şaşakaldık. Balkanlarda geçirdiğim her bayramdabu olayı hatırlarım. Bakalım, Arnavut, Boşnak ve Türklere ev sahipliği yapan,Balkanlardaki bayramlar nasıl kutlanıyor?

Öyle anlaşılıyordu ki, vatandaşına ateş açmaktan çekinmeyenler, polisimize de kurşun yağdırmıştı.O anda Mak Dizdar’ın Nini isimli şiirindeki şu mısraları hatırladım: “Burada sadeceyaşamak için yaşanmıyor / Burada sadece ölmek için yaşanmıyor / Burada yaşamak içinölünüyor!”

Sait Albay, 1897 Osmanlı - Yunan Harbi esnasında atını düşmanbirliklerinin üzerine sürerken şehit düşen Abdülezel Paşa gibi, kanını,çok sevdiği bu aziz vatana hediye etti. Sait Albayı şehit edenvatansızlar ise çaldıkları helikopter ile Yunan’a sığındılar.

Son kartpostalımız, on dokuzuncu yüzyılın ilk yıllarındaki, Saraybosna’nıngünlük hayatından bir kareyi içeriyor. Bu şehre, artıksayısını bile hatırlayamadığım kadar çok gittim. Mahalle mahalle,sokak sokak dolaştım. Ancak bu kareyi ilk kez gördüm.

Göriceli Müslümanlar ve Ortodokslar, bu şehrin Osmanlı toprağı olduğu 1440 yılından itibaren, beş asır boyunca huzur ve sükûnet içinde yaşadılar. 1912 yılındaki Yunan işgaliyle, bu tablo bozuldu. Sükûnetin yerini çatışma, huzurun yerini kan ve gözyaşı aldı.

Tedirginliğimizin yersiz olmadığını, şehre ayak bastığımızilk dakikalarda anlıyoruz. Bazı Sırplar, Ferhad Paşa Camii’nifotoğraflamamızdan rahatsız olmuşlar. Kral Petar KaradordeviçCaddesi’nden geçerken araçlarının camını indirip, ağır küfürlerediyorlar. İçlerinden biri küfürlerine şunu ekliyor: “Cami fotoğrafıçekmek istiyorsanız, Travnik’e gidin!”

Bilgisayar ve internet kullanımı yaygınlaştıktan sonra, işler değişti. Klavyeyeuzanmak, kâğıt ve kaleme gitmekten daha kısa bir yol gibi görülüyor. Mecburkalmadıkça, kâğıt ve kalem ile temas etmiyoruz. Not almak için başka türlüyollara başvuruyoruz. Ancak kalem ve kâğıt da, su gibi, azizdir.