Hûsî-Devlet Bankası rekabeti yoğunlaştıkça Yemen'deki mali kriz derinleşiyor.

Yemen'de Nisan 2022'den bu yana devam eden iç savaşın şiddetli saldırıları biraz olsun azalırken, Hûsîler ve meşru hükümet arasındaki ekonomik anlaşmazlıklar giderek artıyor.

• Uluslararası alanda tanınan Yemen Merkez Bankası'nın Hûsîlerin kontrolündeki başkent Sanaa’dan merkezlerini taşımayan 6 banka ile iş yapmayı bırakma kararı almasıyla ülkede ekonomik çatışma ciddi bir hal aldı.

Merkez Bankası Başkanı Ahmed Galib el-Mabeki tarafından 10 Temmuz'da yayımlanan kararla, Tadhamon, Yemen ve Kuveyt, Shamil, Al Amal Microfinance, Al-Kuraimi Islamic Microfinance ve Uluslararası Yemen olmak üzere 6 bankanın bankacılık lisansları iptal edildi.

Kararda bu bankaların meşru hükümetin kontrolü altındaki bölgelerdeki şubelerinin, bir sonraki duyuruya kadar faaliyetlerini sürdürmeleri öngörüldü.

Lisanslar, Merkez Bankası'nın mayıs ayında, Yemen hükümetinin "terörist örgüt" olarak sınıflandırdığı Hûsîlerle olan ilişkileri nedeniyle bu bankalarla iş yapmayı durdurma talimatı vermesinden yaklaşık iki ay sonra iptal edildi.

Merkez Bankası'nın talimatına yanıt olarak Hûsîler de meşru hükümetin kontrolündeki bölgelerde bulunan 13 bankayla işlem yapmayı yasaklayan bir karar yayımladı. Hûsîlerin işlem yapmayı yasakladığı bankalar arasında Al-Qutaibi İslâm Bankası, Aden İslâm Bankası, Al-Inma Bankası ve Yemen Ulusal Bankası da bulunuyor.

Çatışmanın kökleri

• Anlaşmazlığın kökeni, meşru hükümetin Merkez Bankası'nı başkent Saana'dan ülkenin güneyindeki Aden şehrine taşınmasına dayanıyor.

Söz konusu mali çatışmanın devamında Hûsîler, 2019 yılında Yemen Merkez Bankası'nın son yıllarda bastığı paraları "yeni" olarak adlandırarak bunlarla işlem yapmayı yasaklama kararı aldı, ticareti de yalnızca 2017'den önce basılan eski paralarla sınırlandırdı.

Bundan dolayı artan uçurum, Yemen'in para birimi riyalin değerini aşındırıyor.

Dolar Hûsîlerin kontrolündeki bölgelerde 530 riyale tekabül ederken, Aden'de 1900 riyalden karşılık buluyor.

Petrol ihracatı durduruldu

Petrol ihracatının durması da Yemen'deki ekonomik durumu etkileyen en önemli sorunlardan biri.

• Hûsîlerin, hükümetin kontrolündeki bölgelerde bulunan petrol limanlarına düzenlediği saldırılar sonucu Ekim 2022'de petrol ihracatı durdu.

Hûsîler, petrol ihracatının yeniden başlamasına izin vermemekte ısrar ediyor ve Yemen'in tüm bölgelerindeki kamu çalışanlarının maaşlarının petrol gelirlerinden ödeneceği bir mekanizma üzerinde anlaşma yapılmasını talep ediyor.

İtidal çağrısı

Merkez Bankası’nın Hûsîlerin kontrolündeki başkent Sanaa’dan merkezlerini taşımayan 6 banka ile iş yapmayı bırakma kararının ardından Yemen Başkanlık Konseyi, Birleşmiş Milletler Yemen Özel Temsilcisi Hans Grundberg'den ekonomik krize ilişkin diyalog başlatma çağrısı aldığını açıkladı.

Yemen resmî ajansı SABA'nın haberine göre, bu bağlamda gerçekleştirdiği acil bir toplantıda Konsey, "petrol ihracatının yeniden başlatılması, ulusal para biriminin birleştirilmesi ve bankacılık sektörüne karşı tüm keyfi tedbirlerin iptal edilmesi dahil ekonomik dosyadaki gündeme bağlı kalacağını" teyit etti.

Buna karşılık Grundberg, "Yemen hükümetine ve Merkez Bankası'na kararların uygulanmasını ağustos ayı sonuna kadar ertelemesi" çağrısında bulundu.

Yemen basınında yer alan BM Yemen Özel Temsilcisi Grundberg'in, Konsey Başkanı'na yazdığı mektupta, "bankalarla ilgili son kararların Yemen ekonomisine ciddi zarar verebileceği, ülke genelinde Yemenlilerin geçimini olumsuz etkileyebileceği, bunun da askeri gerilimin tırmanmasına neden olabileceği" uyarısında bulunuldu.

Hûsîler de BM arabuluculuğunda Yemen hükümetiyle yapılan müzakerelerde belirlenen yol haritasının dışında müzakere yapmayacaklarını açıkladı.

Birleşmiş Milletler Yemen Özel Temsilcisi Hans Grundberg, 23 Aralık 2023'te Yemen hükümeti ve Hûsîlerin "ülke genelinde kapsamlı ateşkes" ve Yemenlilerin maddi durumlarının iyileştirilmesini de kapsayan bir dizi tedbire bağlı kalacağını duyurdu.

Ancak yerel basında çıkan haberlere göre, Kızıldeniz'deki Hûsî saldırıları ve Yemen'e yönelik ABD-İngiliz saldırıları gibi yeni krizlerin ortaya çıkması nedeniyle "yol haritası"nın uygulanması bugüne kadar sekteye uğradı.