İstanbul, Ankara veya Bursa; neredeyse her büyük şehrin kendi tahta (!) kalesi var. Tahta ama ticarî bakımdan şehrin gözbebeği! Asırlar boyunca nice kervan, nice tüccar ve hacegân konup göçmüş. Bugünün diliyle, hem AVM, hem de toptan ticaret merkezi: İthalat ve ihracat. bu kadar kritik işlevleri olan bir alışveriş dünyasının kendine özgü ilkeleri, gelenekleri, yönetim felsefesi olmaz mı?

Küresel ekonomide ülke ve millet olarak ayakta kalabilmenin en önemli şartı, içe kapanmadan millî ekonomiyi yenilikçi (inovatif) hale getirmektir. Son kırk yıl içinde Türkiye’nin dışa açılma oranı yüzde 10’lardan yüzde 80’lere yükseldiği halde, dünya gelirinden (GSYİH) aldığımız pay yüzde 1’de sabit kaldı. Kendisiyle bu tür konuları sık sık tartıştığımız sıradışı sanayicilerimizden Nevzat Demir, GSYİH kavramının yanıltıcı olduğunu; esas olarak GSMH üzerinde durmamız gere…

Danışmanlık yaptığım şirketlerde, bir yandan babaları daha makul birer yönetici olmaya teşvik ediyor; diğer yandan çocukları “makul yönetici adayı” olmaya zorluyorum. Direnenler oluyor pek tabii, çünkü ülkemizde şirket hâlâ büyük ölçüde bir “mülk” gibi algılanıyor.

İnegöl’de genç mobilyacı Mustafa Akyol ile söyleşiyoruz. Küresel pazardaki sıkıntılara, ham madde ve nakliye fiyatlarında salgın döneminin olağanüstü dalgalanmalarına rağmen, istikrarlı ve kârlı büyümeyi sürdürüyor. “Başarımızın temelinde, odaklanma stratejimizin yattığına inanıyorum” diyor. “Sadece yatak odaları için mobilya tasarlıyoruz. Ne kadar az, o kadar öz. Allah bereket versin!”

Devlet Aklı olur da, Şirket Aklı olmaz mı? Yönetim geleneğimizde “Devlet Aklı” sıkça kullanılır ve bununla “hükümetler gelip geçici de olsa, devlet bakidir” inancına atıfta bulunur. Şirketler modernlik öncesi dünyada çok büyük bir rol oynamamış olsalar da, modernliğin öncü gücü ve sürükleyici aktörleri oldular. Dolayısıyla, çağımızda şirket aklı oluşup kökleşmeyen toplumlarda, devlet aklı da yok demektir!

Nasrettin Hoca gibi tarihe mal olmuş büyük mizah ustaları, istibdata karşı kollektif direnişin simgesidirler. Bunların fıkralarının çoğunun sonradan uydurma olması, bu görüşü zayıflatmaz, aksine kuvvetlendirir. Fıkralar böylece bir kişinin değil, kamu vicdanının sesi olurlar.

Sinekli Bakkal ile çocukluk hayatıma giren, Vurun Kahpeye ile gençlik günlerimi kasvete boğan, sonsuz panayır ile de olgunluk çağımın ekonomi politiğine sadakatli bir ayna tutan Halide Edib’in Türkiye’de şark, garp ve Amerikan tesirleri başlıklı eserindeki analiz ve değerlendirmeler sadece devlet adamlarımız için değil, şirket adamlarımız için de inci değerinde hikmetler içeriyor.

Yöneticinin ciddi bir tarih felsefesi yoksa, yıldızı çabuk söner. Çin tarihinin İbn Haldun’u sayabileceğimiz Sima Gian (MÖ 145-90) da yükseliş ve düşüşün yasalarına kafa yormuş ve “erdemin yükseliş ve düşüş kuramı”nı geliştirmişti. Bu kurama göre, devlet ve şirketler temel bir erdemle yükseliyor, o erdemin içinin boşalmasıyla da düşüyorlar.

Jim Collins, çağdaş bir İbn Haldun. Tunuslu tarihçi 14. yüzyılda şehirlerin yükseliş ve düşüşlerini açıklamaya çalışıyordu; Amerikalı işletme hocası ise 21. yüzyılda şirketlerin yükseliş ve (daha da çok) düşüşlerinin sebeplerini arıyor. Collins’in İbn Haldun’dan haberdar olup olmadığını bilmiyorum; ama şeması onunki gibi beş aşamalı. Yalnız, İbn Haldun yükseliş ve düşüşü beş aşamada resmederken, Collins sadece düşüşe beş evre ayırıyor. Sonuç değişmiyor ama: N…

Tecrübeme binaen, gençlere yedi sır vereyim: Önce yöntem. Usulsüz ilim olmaz. Bol ünvanlı, anlı şanlı bir hocayı saatlerce dinliyorsunuz; iki saat konuştuktan sonra, “bu kadar derin bir mevzuyu, bu kadar kısa zamanda nasıl anlatayım?” diye bir de şikâyet ediyor.

On üçüncü yüzyıl Necef-Kerbala Alevîlerinin nakiblerinden Safiyyüddin Ebu Cafer Muhammed b. Tacüddin, Ebü’l-Hasan Ali B. Tabataba, nâmı diğer İbnü’t-Tıktaka, Musul emiri Fahreddın İsa’ya ithafen 1302 yılında kaleme aldığı El-Fahrî fı’l-Adabı’s-Sultanıyye ve’d-Devletı’l-İslamiyye başlıklı siyasetnâmesinde çağdaş bir yönetici için de çok anlamlı öğütler vermektedir.1 daha ilk satırlarında yöneticiliğin özünün bilgi olduğunu; “hükümdar âlim olduğunda, âlimin de h…

Siyasetnâme literatürümüzün adalet kavramı etrafında döndüğünü söylemek yanlış olmaz. Ancak, akıl olmadan adalet tanımlanamaz; düzenli olmadan da adalet gerçekleştirilemez. Siyasetnâmelerimizde akıl ve adalete o kadar vurgu yapılır ki, siyasî (ve iktisadî) düzenin diğer ilke ve kurallarına pek sıra gelmez. On ikinci yüzyılda yaşayan Şeyzerî’nin Selahaddin Eyyubî’ye sunduğu Nehcü’s-Sülûk’u askerî stratejinin ayrıntılarına girme bakımından bir istisna oluşturur.

Paulo Coelho’nun Simyacı başlıklı romanını okumayan dünyalı kaldı mı? Delikanlı kahramanımız Santiago, gerçek bir çoban; yol arkadaşı saydığı koyunlarıyla “konuşuyor."

Amerika’nın ve dünyanın en büyük bankalarından birinin başkanı 2009 yılında yöneticilerine şöyle sesleniyordu: “Tezgâhın arkasındaki insanları suçlu görmeye son verelim artık. Çalışanlarımıza ve müşterilerimize güvenmeye başlamanın zamanı geldi.” İçinden geçilmekte olan finans krizi, banka başkanının ayarlarını bozmuş, düpedüz kafayı mı yemişti? Başkan Obama aynı günlerde “finans krizinin sebebi, finansçıların aşırı açgözlüğüdür” diyordu.