Sihirli Halı Operasyonu

Yemen'deki Yahudi cemaatinin tarihi, şiddet patlamalarının serpiştirildiği uzun dönemli barış içinde bir arada yaşamayı içeriyor.

Yüzyıllar boyunca Yemen Yahudileri ülkenin tüccar sınıfını oluşturdular ve Arap dünyasındaki en eski ve en canlı Yahudi topluluklarından biri olmakla övündüler. Okullarda sadece bir avuç çocuk varken bile, sıkı sıkıya bağlı bir topluluk içinde geleneklerini sürdürdüler, eski İbranice dinî metinlerin okunması ve ezberlenmesini öğrettiler.

Müslümanlar ve Yahudilerin bir arada yaşadığı Yemen'de ikili ilişkiler din ekseninde zaman zaman sekteye uğramaktaydı.

Ancak tarihsel olarak kırılgan olan bu ilişki, en büyük darbeyi 1948'de İsrail devletinin kurulmasıyla aldı.

Tarihî 1947 Taksim Planı ve Sihirli Halı Operasyonu

İngiltere, yaklaşık 30 yıldır manda yönetimi altında tuttuğu Filistin’de Yahudilerle Araplar arasında çatışmaların gittikçe arttığını görünce, durumu Birleşmiş Milletler’e havale etmişti. 1947 yılının Kasım ayında, BM Genel Kurulu'nun Filistin manda yönetiminin Arap ve Yahudi devleti şekilde taksim edilmesi yönünde oy kullanmasının ardından Yemenliler, İngiliz Aden Kolonisi'nde isyan çıkardı. En az 82 Yahudi’nin öldürüldüğü olaylarda Yahudilerin evleri ve dükkânları da yakılmıştı.

Buna karşılık İsrail, tarih sahnesine yeni çıkan devleti için nüfus toplama çalışmalarına çoktan başlamıştı bile. “Aliyah” adı verilen göç dalgalarıyla Avrupa ve Amerika’dan binlerce Yahudi çoktan ülkeye giriş yapmıştı bile -ve dahası da yapmak üzereydi-.

Hem dinî hem de siyasî emellerle nüfusu arttırma çalışmalarında, diğer Yahudiler gibi Yemen Yahudilerinin de İsrail'e yerleşmeleri teşvik edildi.

İsrail, Sihirli Halı Operasyonu (Kartalların Kanatlarında Operasyonu) olarak bilinen bir askerî operasyonla Yemen’deki Yahudi nüfusunun büyük çoğunluğunu oluşturan yaklaşık 49 bin Yahudi’yi İsrail'e taşıdı.

Siyasî ve askerî nitelikli bu operasyon, aynı zamanda dinî bir misyon da taşımaktaydı. Zira M.Ö. 13. yüzyılda Hz. Musa'nın önderliğinde İsrail halkının Mısır'daki kölelikten kurtuluşu olan Çıkış’a (Exodus) ve de aynı isimli Eski Ahit kitabındaki pasaja açıkça bir gönderme yapılmaktaydı: "...ve seni kartalların kanatlarında taşıyacağım ve bana getireceğim..."

• 24 Eylül 1950'de, 49 bin Yemenli Yahudi'nin İsrail'e nakledildiği "Sihirli Halı Operasyonu" tamamlandı. 1949'un Haziran’ında başlayan transfer işleminde İngiliz ve Amerikan uçakları kullanılırken bu süreçte Yemen-İsrail arasında 380 uçuş gerçekleştirildi.

Yahudiler ülke genelinde yüzlerce kasaba ve köylerde yaşıyordu. Binlerce kişi, İngiliz ve Amerikan uçaklarının kalkacağı Aden'e doğru yola çıktı ve bazıları yolculuğu tamamlamak için üç hafta kadar yürüdü.

Başlangıçtaki plan kademeli olarak yaklaşık 20 bin kişiyi getirmekti ancak operasyonla ilgili söylentiler hızla yayıldı ve operasyonu hızlandırdı. Nihayetinde 15 ay süren operasyonda Yemen'den yaklaşık 47 bin, Aden'den 1.500, Cibuti ve Eritre'den 500 ve Suudi Arabistan'dan 2 bin Yahudi İsrail'e götürüldü.

• Bu büyük göç öncesinde Kuzey Yemen'de 55 bin Yahudi yaşamaktaydı, sadece başkent Sanaa'da 8 bin Yahudi ve 28 sinagog bulunmaktaydı. 49 bin Yemenli Yahudi havayoluyla İsrail'e taşınırken sadece 8 bin Yahudi Kuzey Yemen'de kalmayı tercih etti.

1962 yılına kadar sayıları resmî olarak bilinmeyen binlerce Yahudi, Yemen'den çıkmaya devam etti, ancak o yıl iç savaşın patlak vermesiyle birlikte ülkeyi terk etmekte zorlandılar. I. Basra Körfezi Savaşı'ndan sonra yaklaşık 1.200 Yahudi ABD'nin yardımıyla tekrar ülkeyi terk etti ve çoğu İsrail'e ulaştı.

Sonuç olarak birçok Yahudi ülkeyi terk etti. Hûsîlerin ülkedeki dinî azınlıklara yönelik muamelesinin de etkisiyle Mart 2022 itibarıyla Birleşmiş Milletler, başkent Sanaa'da bir zamanlar sayıları on binlerce olan bir topluluktan yalnızca bir Yahudi'nin kaldığını bildirdi.