Yerel Mimari: Sumban Geleneksel Evleri, Endonezya

• Tipik bir Sumban evi kare planlıdır. Bu düzen; 25 metrekare kadar küçük veya 225 metrekare kadar büyük olabilir. Bir evin çatısını destekleyen dört ana direk bulunur ve bu direkler, aile birliğine vurgu yapan mistik öğelerle doludur.

Adanın iklimi sıcak ve kurak olduğu için bitki örtüsü genellikle savanlardan oluşuyor. Ortak kültürel değerleri paylaşan bir grup kabilenin yaşadığı bölgenin mimari mirasını ise savan, bambu ve ahşap kullanılarak inşa edilen Submasa Evleri oluşturuyor. Yerel malzemeleri kullanıldığı bu yapılar, toplumsal kurallara ve kültürel inanışlara göre farklı çatı tipolojilerine sahip.

Sumban halkının iki ana evi bulunuyor; sivri bir merkezi çatıya sahip olan ve sazdan yapılan "sivri ev" ve merkezi bir tepe içermeyen "kel ev".

Sumban halkı için ev, ailenin birliği ile ilgili önemli ritüellerin yapıldığı bir mabed. Klanın ana evinde "sivri ev’"; düğün törenleri, cenaze törenleri vb. yapılıyor ve köyün en yaşlı kişisi burada daimi olarak ikamet ediyor. Bazı ritüellere göre "sıcak" kabul edilmeyen "kel ev" ise toplumda belirli bir konumu bulunmayan ailelerin yaşadığı bir yerleşim birimi.

Kare plana sahip olan tipik bir Sumban evi, 25 metrekare kadar küçük veya 225 metrekare kadar büyük olabilir. Evin çatısını destekleyen dört ana direk bulunur ve bu direkler, genellikle aile birliğine vurgu yapan mistik öğelerle süslenir.

Bir veya birden fazla ailenin birlikte yaşadığı evlerin sağında ve solunda iki giriş bulunuyor. Pencere açıklığının zenginlik göstergesi kabul edildiği yapılarda birkaç evde çapraz havalandırma için palmiye dallarından veya bufalo derisinden yapılan küçük açıklıklar bulunuyor.

Ahşap strüktürlü evlerin duvarlarında ise yapı malzemesi olarak, örgülü bambu ve hindistan cevizi yaprağından örülmüş paneller kullanılıyor. Çatıda kullanılan savanlar ise hindistan cevizi yaprağıyla fidanlardan yapılmış çıtalar ile birbirine bağlanıyor.

İçerideki alanın üçe bölünmesi ile oluşturulan mekansan düzende; üst kısım kutsal yadigarların depolandığı yer, orta kısım günlük aktivitelerin yapıldığı bölüm, alt kısım ise tavuk ve domuz gibi çiftlik hayvanlarının tutulduğu kümes bulunuyor.

İç mekan düzeninin önemli bir yere sahip olduğu Sumban toplumunda kadınlar, evde erkeklerden daha fazla zaman geçirdikleri için "evin sahibi olarak" görülüyor ve sol arkadaki kapı kadınlara, sağ ön kapı da erkeklere ayrılıyor.

• Sumba geleneksel evlerindeki mekansal bölümleme net bir şekilde erkek ve kadın alanlarına bölünmüştür; sakinler, geleneklere duydukları saygının bir göstergesi olarak evlerde cinsiyet ayrımına uymak zorundadır.

Sumba toplumunda, hem erkekler hem de kadınlar örf ve adet hukukuna saygı duyarak iç mekanda kendileri için belirlenmiş alanlara göre hareket ediyorlar. Mekansal düzenlemenin cinsiyet ayrımına göre yapılmasına rağmen, bu durum Sumba kültürüne göre erkeklerin kadınlardan daha üstün bir yeri olduğu anlamına gelmiyor.