Pitoreks bir tablo: Poçitel (Počitelj)

Köy ile kasaba arasında isimlendirmekte zorlandığım Poçitel, günümüzde Çapline (Čapljina) Belediyesi’ne bağlıdır. Çünkü köy denilemeyecek kadar güzel, tam manasıyla kasaba olarak nitelemek için biraz küçük kalmaktadır. Çevresiyle birlikte 2013 nüfus sayımında 800 kişi Poçitel’e kayıtlı olsa da kasabada, aktif olarak 100-150 kişinin kale içinde oturduğu bilinmektedir.

Askeri ve ticari açıdan çok önemli bir güzergâh üzerinde Adriyatik denizinden Balkanlar’ın içlerine doğru giden ana yola kurulduğu tepeden bakan, kayalık zemin üzerinde bir amfitiyatro gibi tepelere doğru yükselen küçük bir hisar şehridir. Poçitel Kalesi, Macarların elindeyken Osmanlı kuvvetlerince 1471’de fethedilmiştir.

Zamanında bu garnizonda 150 Osmanlı askeri vardı ve Adriyatik kıyılarından gelecek Venediklilere karşı duran kale Hersek’in serhat boyu ve âdeta kilidiydi. Musa oğlu Hacı Ali, 1563’de Poçitel’i âbidevî kubbeli ve kurşun kaplı biblo gibi bir cami yaptırarak süsledi. Ziyaretinizde kasabanın aşağısında durup kasabayı kadrajınıza aldığınızda sağda cami, solda kalenin eşsiz güzellikteki Gavrankapetan Kulesi ile size âdeta poz vererek pitoresk bir tablo gibi fotoğraf verecek. Bir başka hayırsever Ömer Ağa kalenin aşağısında Neretva ırmağına yakın düzlükte bir imaret inşa ve vakfetti. Bu imarette din ayrımı yapılmadan fukaraya sabah ve akşam ekmek ve çorba; cumaları ise pilâv ve zerdenin yanında yahni de ikram ediliyordu.

1664’te Evliya Çelebi, Poçitel’i ayrıntılı biçimde tipik bir İslâm şehri olarak tarif eder. Vezîriâzam Köprülüzâde Fâzıl Ahmed Paşa’nın adamı İbrâhim Kethüda (Şişman İbrâhim Paşa) ise kasabada bir medrese, bir han, bir saat kulesi, sıbyan mektebi ve hamam yaptırdığını belirtir ki bu binalar günümüze kadar korunabilmiştir. Seyyahımız, Poçitel’de çoğu bahçeli, çatıları kayağan taşından 150 kadar taş evin bulunduğunu yazar. Bölge çok rüzgâr aldığından ve kiremitleri uçurduğundan, gerek burada gerek Hersek’teki tüm tarihi binaların üstünde kayağan taşı kullanılır. Çok sıcak olan ve Akdeniz ikliminin etkisinde olan bölgenin mimari yapıları, bu sayede yazın serin, kışın ise sıcak kalabilmektedir.

Osmanlı zamanında Bosna şehirleri, yerel beyleri olan “kaptan”lar tarafından idare edilirdi. Poçitel’deki tarihî evlerin çoğu bu kaptanlık dönemi olan 18. yüzyılda inşa edilmiştir. Gavran Kaptan Konağı bu binaların en görkemlisidir ve restore edilmiş hâlde günümüze ulaşmıştır. Bosna-Hersek’in 1878’de Habsburg İmparatorluğu’nca işgaliyle, bu küçük kasaba önemini yitirdi ve her açıdan düşüşe geçti. 1960’lardaki restorasyon döneminden sonra bu romantik mekân, birçok ülkeden ressam ve heykeltıraşların çalışabildiği uluslararası bir sanatçı kolonisine ev sahipliği yaptı. Kasaba turizme açıldıktan sonra Medrese ve İbrahim Paşa Kervansarayı restore edilip kafe, lokanta; birçok tarihî ev de otel ve pansiyon hâline getirildi.

Bosna-Hersek soykırımı yıllarında (1992-1995) Hırvat paramiliter güçleri Poçitel’in Müslüman nüfusunu şehirden çıkardı ve Hacı Ali Camii’nin minaresini bombaladı. Düşen minare, merkez kubbenin büyük bir kısmının ve girişteki üç kubbeden birinin çökmesine sebep oldu. Camiyi eski güzelliğine döndüren restorasyon ancak 2003 yılında yapılabildi. Bununla birlikte tarihî evlerin çoğu restore edildi ve Boşnak nüfusun büyük bir kısmı geri döndü. Kasaba günümüzde Bosna-Hersek’in en önemli turistik rotalarından birini oluşturmaktadır.

Tur rehberleriyle gelirseniz kasabaya aşağıdan giriş yapar ve yokuş yukarı nefes nefese kalarak gezersiniz. Eğer ki Poçitel’e arabanızla gelirseniz; ana yoldan geldikten sonra navigasyona “Stari Harem Kapija” yazıp 5 dakikalık bir araba yolculuğundan sonra kaleye yukarıdan giriş yapın ve bir geceyi mutlaka bu sessizlik diyarındaki pansiyonlarda geçirin ve tarihi rüyalara dalın. Egzos ve gürültü olmayan kasabada erken saatlerde dinlenmiş olarak kalkınca, önce Paşa Tabyası, Gavrankapetan Kulesi, Cami, Saat Kulesi olmak üzere yemyeşil ağaçlar içindeki merdivenlerden yavaş yavaş inerek şehri sindire sindire gezin.