Nitelikli Türk dizilerinin niteliği

Nitelikli dizi denince akla gelen dizilerden biri The Sopranos. Dizi bir mafya babasının psikoterapi seanslarını merkeze alarak ilerliyor. Seyircinin ailevi sorunlarına ve gündelik yaşantısına vâkıf hâle geldiği başkarakter birini öldürürken de ekrana gelebiliyor mesela. Ana akım dizilerin ahlâkî anlatılarından farklı olarak bir ahlâkî şok durumu nitelikli dizilerin ayırt edici vasıflarından biri sayılabilir. The Wire ve yakın zamanlarda bütün dünyada ilgi çeken Game of Thrones gibi HBO’nun diğer yapımları da benzer durumlar üzerinden bir anlatı üretiyor. Kablo TV kanallarının öncülüğünü yaptığı televizyon devrimi ana akım Amerikan yapımlarını da değişime zorluyor.

Thirtysomething gibi dramalar; The Simpsons ve South Park gibi çizgi filmler ve Seinfeld gibi komediler 90’lı yıllardaki televizyon dizilerindeki değişimin çok konuşulan örnekleri arasında. Amerikan televizyonun altın çağı olarak da adlandırılan 90’lar politik olarak da Clinton dönemi liberalizmi ile şekilleniyor. Etnik ve cinsel sterotipler konusunda daha incelikli bir anlatı ortaya koyma iddiasındaki bu yapımlar bir yandan da ana akım televizyonun feminen duygu dünyasına karşıt bir biçimde maskülen bir bakış açısı geliştirmekle de eleştiriliyor. Ayrıca etnik temsilleri gerçekçilik adına aşırılaştırdıkları da söylenebilir.

• Bu dizilerin çoğu Türkiye’de 2000’li yıllarda CNBC-e’de ekrana gelirken bir kuşağın televizyon içeriklerinden beklentilerini de şekillendirdi.

ABD’de ve sonrasında tüm dünyada içerik tüketim biçimini dönüştüren dijital yayın platformlarının ortaya çıkışıyla nitelikli televizyon konusu tekrar daha canlı bir tartışma konusu olarak gündeme girdi. Netflix’in House of Cards, Black Mirror ve Dark gibi yapımları bu açıdan sıklıkla nitelikli diziler olarak ifade ediliyor. Nitelikli televizyon tartışması bir yandan da televizyon içeriklerinin ciddi bir şekilde değerlendirilmesi ve akademik çalışmalara konu edilmesinde önemli bir yer tutuyor. Buna rağmen televizyonda ve özellikle dizilerde nitelik derken kastedilenin ne olduğu hâlâ açık değil. Ne olmadığı ise belli: alışılagelen televizyon içerikleri değil bunlar.

Türkiye’de nitelikli televizyon talebi ve buna yönelik arayışlar ise özellikle dijital yayın platformlarının ülkede faaliyet göstermesiyle artmış görünüyor. Netflix’in Hakan: Muhafız ve Atiye gibi Türkçe içerikleri platformun küresel seyircisini tatmin etse de yerel seyircinin nitelikli dizi talebini tam olarak karşılamadı. Aşk 101 bir gençlik dizisi olarak iyi bulunsa da yine de tam olarak yerel seyircinin tam olarak istediği şey değildi. Bir Başkadır belki de ilk defa dizilerde nitelik arayanların taleplerine karşılık verebildi. Diğer yandan BluTV ve puhutv gibi yerel platformlar da ortaya çıkan yeni dijital yayın mecrasında kendini nitelikli dizi olarak sunan yapımlar ortaya koydular. Bunların bir kısmı Behzat Ç. ve Jet Sosyete gibi ana akım televizyonda tutunamayan yapımlarken bir kısmı ise Masum, Şahsiyet ve Bozkır gibi Türk sinemasındaki yeni eğilimleri dizi formuna genişleten yapımlardı. Bunlarla birlikte 7 Yüz gibi yabancı dizilerin ruh hâlini ya da Alef gibi belirli bir türü yerelleştiren örnekler de ortaya çıktı.

• TRT’nin son dönemde gerçekleştirdiği bazı prestij projeleri de yine nitelikli dizi arayışı kapsamında değerlendirilebilir.

Diriliş Ertuğrul büyük prodüksiyonlu bir tarihi drama olarak sadece Türkiye’de değil dünya genelinde de büyük ilgi gördü. Filinta ise iyi çalışılmış bir dönem polisiyesi olarak ana akım işlerden ayrılırken onlar kadar geniş bir kitleye seslenemedi. Ana akım dizilerden farklılaşan bir başka dizi olan Halka ise sınırlı bir seyirciye ulaşmasına rağmen kısa zamanda kültleşti. Türkiye’de nitelikli dizi arayışları genel olarak Türk dizilerinin anlatım şeklinden kendini ayrıştırmak üzerine kuruldu. Bu da çoğu zaman arthouse sinemadan ya da yabancı dizilerden çeşitli öğeleri dizi formuna yedirmek şeklinde ortaya çıktı.

Son dönemde Exxen ve Gain gibi akıllı telefondan içerik tüketme alışkanlığını merkeze alan uygulamalarla nitelikli dizi meselesinde de yeni bir aşamaya girildiğini söylemek mümkün. Exxen’in televizyon içeriklerini akıllı telefona taşımak üzerine kurulu stratejisinin yanında Gain daha mecraya özel bir içerik üretme amacında gibi görünüyor. Gain’deki dizilerden en çok öne çıkanı ise Engin Günaydın’ın rol aldığı komedi dizisi 10 Bin Adım. Devin Özgür Çınar’ın senaryosunu yazdığı dizi 40’lı yaşlarında iki eski sevgilinin günde 10 bin adım atma hedefiyle çıktıkları yürüyüşlerdeki sohbetlerini ve başlarına gelen olayları konu alıyor. Bu açıdan Woody Allen’ın New York sokaklarını arşınlayan entelektüel karakterleri anlatan filmlerinden esinleniyor biraz.

• Dizi platformun diğer içerikleri gibi 15 dakikanın altında bölüm sürelerine sahip.

Ana akım dizilerin uzun sürelerine karşıt olan bu tercih her şeyden önce seyircisinin vaktinin kıymetli olduğunu varsayıyor. Yüksek bir prodüksiyon görünümüne sahip olmayan dizinin kendini daha çok içerik üzerinden nitelikli kıldığı söylenebilir. Bu şimdiye kadarki nitelikli Türk dizilerindeki sinemaya yaklaşma ve görüntü açısından televizyondan daha estetik anlatım ortaya koyma çabasından farklılaşıyor. Akıllı telefondan tüketilmesi öngörülen dizinin vadettiği nitelik 10 küsur dakikalık bir sürede hikâyesini anlatma becerisine dayanıyor.

Dizinin hikâyeye kahraman olarak seçtiği üst orta sınıf karakterler dizinin hedef kitlesiyle bu açıdan da bir uyum yakalama derdinde olduğunu ortaya koyuyor. Daha çok dış mekânlarda geçen dizinin doğal platosunu ise Kadıköy ve Beşiktaş’ın üst orta sınıf muhitleri oluşturuyor. Dolayısıyla nitelikli bir Türk dizisi olarak kendini sunan 10 Bin Adım’ın temel niteliği bir orta sınıf anlatısı olmaktır.