Mapuçe kültüründe ebedi hayata son durak: Ruhlar rıhtımı
Engebeli, dönemeçli ve sık bir ormanın içindenPasifik Okyanusu’nun enginliğine açılan birkapı düşünün. Sanki uzun ve zorlu bir hayatyolculuğu sonrası ferahlığa erişmek gibi.
Latin Amerika’daki yerli halklardan biri olan Mapuçelerin inançlarında dünya hayatıyla ahiret arasındaki ruhların yolculuğu Şili’nin güneyindeki Chiloe Adası’ndan başlıyor: adanın batısında yer alan "El Muelle de Las Almas"dan, yani Ruhlar Rıhtımı’ndan. Daha önce Şili’nin güneyi ve Arjantin’in de bir kısmında hâkimiyet sağlayan Mapuçelerin toprakları, 1800’lü yıllarda yaşanan savaşlarla iyice daralır. Günümüzde yoğun olarak Patagonya bölgesinde yaşamlarını sürdüren Mapuçelerin, Chiloe folkloründe ve yer adlarında da hala etkisini görmek mümkün.
Efsaneye göre yerli Mapuçe halkından hayatını kaybedenlerin ruhları, balinaya dönüşen 4 yaşlı adam (Trempulcahue) tarafından ölümden sonraki ebedi hayata taşınır. Doğduklarında fiziki dünyaya bağlı bireysel bir ruha (Am) sahip olan Mapuçeler, öldükten sonra evrensel ruha (Pu-Am) karışırlar. Bu yolculuk, zaten parçası oldukları ve bir süre ayrı kaldıkları bu ruha dönüş sürecinin son adımı olarak görülüyor.
Yakındaki bir balıkçı kasabası olan Cucao merkezli anlatıya göre ise "Trempulcahue" huysuz bir kaptandır. Bu gizemli kaptan, ölülerin ruhlarını bu rıhtımdan suyun öbür tarafındaki ebedi istirahatgahlarına taşır. Denizden uzakta hayatını kaybedenler Ruhlar Rıhtımı’nın bulunduğu yere gelip karşıya geçmek için kayıkçıya "Balseo!" diye bağırır ve beklemeye başlar. Denizde hayatını kaybedenlerse "Pincoya" adlı bir varlığa seslenirler ve "Caleuche" adlı kayıkla karşıya geçerler.
Efsaneye göre Mapucheler eğer öldükten sonraki hayatlarına yanlarında köpeklerini ya da atlarını da götürmek isterlerse "llancas" denilen turkuaz renkli çakıl taşları ile ödeme yaparlar."Tempulcahue" bazı ruhları, aslında bu çakıl taşlarını veremeyecek kadar fakir olanlarını, öbür tarafa geçirmeyi reddeder. Reddedilen bu ruhların hala kayalıklarda hüzünle bekleyişlerini sürdürdükleri söyleniyor. Hatta bazen bu yakarışların kayalıklara yaklaşanlar tarafından duyulduğu anlatılıyor.
Yine efsaneye göre bu yakarışlara cevap verenler bir sene içerisinde hayatını kaybederek kayıp bir ruh olarak buraya gelir ve bir daha ayrılamazlar.
Halk arasında sürekli anlatılanlar nedeniyle bölge halkından rıhtımın bulunduğu yere gelmeye çekinenlerin sayısı da oldukça fazla. Aslında kayalıkları mesken tutmuş denizaslanlarının bağırışları da ruhların yakarışları anlatısının akıldan çıkmasına pek de izin vermiyor.
Yerel Mapuche halkının sözlü kültürüne ait bu efsane, 2005 yılında Şilili sanatçı Marcelo Orellana Rivera'nın Güzel Sanatlar alanında hazırladığı tezle sanat, mimari, manzara ve geleneğin birleştiği bir güzelliğe dönüşür.
Ruhlar Rıhtımı, gökyüzüyle okyanusun birleştiği ufuk çizgisine bir basamak gibi adeta. Kayıkçı Balseo’yu beklemeyi sürdüren ümitsiz ruhların yakarışları duymazdan gelinirse, insanın hayatına hayat katabilecek güzellikte huzur verici bir yer Ruhlar rıhtımı.