Kremlin ile polemiğe giren bir film: Leviathan

Kim yönetti?

Rusya’yı anlatmasına karşın her filminde farklı ülkelerden de karşılık bulan, dini ve kültürel referanslarını büyük bir ustalıkla öykülerine işleyip tüm insanların gündelik yaşamına odaklanan, Sibirya doğumlu 57 yaşındaki yönetmen Andrey Zvyagintsev… 20 yaşında Novosibirsk Drama Okulu'nun oyunculuk bölümünü bitiren Zvyagintsev, 2000 yılına kadar profesyonel oyunculuk yaptı. Dizi çekerek başlayan yönetmenlik kariyerinde 2003 yılında çektiği ilk uzun metraj filmi olan Dönüş ile adından söz ettirdi ve Venedik Film Festivali’nde Altın Aslan kazandı. İlk filmi 75 ülkeye dağıtılan yönetmenin ikinci filmi Sürgün 2007 yılındaki Cannes Film Festivali’nde boy gösterdi. Zvyagintsev; 2011’de Elena, 2014’te Leviathan ve 2017’de Loveless filmleriyle dünya çapında tanınan bir yönetmen oldu. Filmlerinde her zaman ağır bir ölüme ve çürümüşlüğe yer veren Rus yönetmen; adaletsizliği, insana dair çıkmazları, törpülenmiş hisleri işledi.

Ne yönetti?

Murat Tolga Şen’in “İnsanları yiyerek büyüyen ve en sonunda çok büyüdüğü için parçalanıp ölen bir canavar. Yönetmen içinse Leviathan, yeni Rusya’nın bir tarifi…” dediği yapım, yönetmenin ‘Kremlin ile girdiği polemik’ olarak tanınan filmi oldu. Film, seçilmiş ve iktidara mensup belediye başkanı tarafından toprağına göz koyulmuş Kolya’nın -ister bürokratik ister insani hiyerarşisindeki tepeden dibe- herkesten darbe yiyen güven duygusunu irdeliyor. 2004 senesinde küçük ölçekli işini kaybettikten sonra delirip bazı resmi binalara hasar veren “Killdozer” lakaplı Marvin John Heemeyer’den ilham alan Leviathan, bürokratik Rus mavisi tonuyla akıllarda kaldı.

Nasıl yönetti?

Zvyagintsev, görüntü yönetmeni Mikhail Krichman on beş yıl beraber çalışmış. Genel olarak hep aynı isimlerle çalışan Rus yönetmenin set çalışanlarının büyük çoğunluğuyla arkadaş olduğu ve filmlerinde ele aldığı sevgi, saygı, dürüstlük gibi kavramların hakkını verdiği söyleniyor. Büyük bir duyarlılıkla ve sakin bir tavırla işini yaptığı, set ekibinin fikirlerine çok önem vererek çalıştığı da film ekibinin verdiği çeşitli röportajlarda yer almış.

Zvyagintsev ile Oleg Negin’in senaryosunu beraber yazdığı 140 dakikalık yapımın kadrosunda Aleksei Serebryakov, Elena Lyadova ve Roman Madyanov yer alıyor. 23 Mayıs 2014’te Cannes’da ilk gösterimi yapılan filmin yapımcılığını, Slav coğrafyasında farklı öykülere desteğiyle bilinen Kievli Oleksandr Yukhimovich Rodnyansky üstleniyor.

Neden yönetti?

Marvin John Heemeyer’i duyduktan sonra 6 yıl boyunca projesini oluşturup üzerine çalışan Andrey Petrovich Zvyagintsev, “İnsan’a karşı Devlet” fikrini hiçbir sisteme entegre olmadan, İngiltere’den Hindistan’a, Müslüman ülkelerden Amerika’ya dünyanın herhangi bir yerinde yaşanılabilecek bir gerçeklikte kendi sanatsal yaklaşımıyla aktarmak istemiş. Yapımcı Rodnyansky’nin dediği gibi, Rusya’nın kültürel ve edebi mirasını, Rus edebiyatının dehalarıyla bütünleştirmeyi hedefleyen yönetmen, özellikle gerçek bir zamanı veya özel bir hatırayı işlemeyerek evrensel bir anlatıya kavuşmayı tasarlamış. Leviathan filmiyle Avrupa’daki Rus diasporasının ve Rusya’daki siyasilerin ikiye bölündüğünü dile getiren Zvyagintsev, Hobbes’un Leviathan’ın dört bölümünü de (İnsan üzerine, Devlet üzerine, Hristiyan bir devlet üzerine, Karanlığın krallığı üzerine) ele almış.

Ne zaman yönetti?

“Killdozer” lakaplı Marvin John Heemeyer’in öyküsüyle fitili alev alan filmin senaryosu, İncil’deki kıssalardan ve Heinrich von Kleist'in kısa romanı Michael Kohlhaas'tan ilhamla Oleg Negin ve yönetmen Andrey Petrovich Zvyagintsev’in kaleminden çıkmış. Az karaktere yer vermesiyle bilinen ünlü Rus yönetmen bu yapımında on beş karakter oluşturarak alışılmışın dışına ulaşmış. İç çekimler Kirovsk, Monchegorsk ve Olenegorsk’ta dış çekimler ise Teriberka’da gerçekleştirilmiş. Hazırlıkları Mayıs 2013’te başlayan sette ana çekimler ağustostan ekim ayının sonuna kadar yaklaşık üç ay sürmüş.

Nerede yönetti?

Film, Rusya’nın kuzeyinde Murmansk Oblastı'nın Kolsky Bölgesi'nde, Barents Denizi kıyısında Teriberka adlı kırsal bölgede çekilmiş. İşin ilginç yanı ise film En İyi Yabancı Film dalında Oscar’a aday olunca Bigpicture'ın fotoğrafçısı Mihail Mordasov bu bölgeye gitmiş. Fotoğrafçı Mordasov, Zavyagintsev'in gerçekliğe bakışının yerinde olduğunu söyleyen eski bir hemşireyle konuştuktan sonra filmi köyün itibarını zedelemeye çalışmakla suçlayan birine denk gelmiş ve bu kişinin yerel yetkili olduğunu anlamış. Mordasov’un çektiği fotoğraflar ve yazısı yayınladıktan sonra, yerel yetkili bu kişi söz konusu fotoğrafların kaldırılmasını istemiş, Bigpicture'ı dava edeceğini söyledikten sonra şirkete tehditler savurmuş. Bu olay bile Zvyagintsev’in ne kadar doğru bir mekân seçtiğinin kanıtı olmuş.