Adını, Penkalas Çayı’nın (Kocaçay) yukarısındaki Meter Steunene (Kybele kültü ana unsurdur burada da) Kutsal Alanı’nı tapınım merkezi olarak gören Frigyalılardan alan bu kentin tarihi MÖ 3000’e kadar dayandırılıyor.

Aizanoi’deki Zeus Tapınağı, Anadolu’daki en iyi korunmuş Zeus tapınağıdır. Altındaki yer altı cellası, yine Meter Steunene’ye adanmış. Batı alınlıkta Kybele büstü arz-ı endam ediyor tabii. Korint üslubundaki sütunlarla bezeli bu tapınağın podyumunun altındaki yer altı cellası da görülebiliyor, ki burada kompozit sütun başı örneği, gladyatör ve adak stelleri görülebiliyor. Yine sütunların üzerinde Çavdar Tatarlarının duvar resmi izleri sürülebiliyor (özellikle at sırtında Tatarlar şeklinde).

Tapınak, tiyatro, dünyanın ilk ticaret borsa binası (macellum), sütunlu cadde, gymnasion, stadion, iki agora, beş köprü, nekropoller… Yol düşerse ve düşmeden de muhakkak görülmeli.

Metop*:

Son zamanlarda “Anadoluluğu” üzerine konuşulan kıymetli bir isim: Meşhur fablcımız Aisopos (Ezop). MÖ 546 civarında Delphi’de hayata gözlerini yumduğu bilinen Aisopos’un doğum yeri hakkında bu zamana kadar çeşitli savlar ortaya atıldı: Bunlardan uzun müddet kabul göreni, Aisopos’un Trakyalı olduğu fakat köle olarak Samos’a gönderildiği yönündeydi. Son zamanlarda ise onun, Amorium’da (Emirdağ, Afyonkarahisar) yahut Kütahya’da doğup büyüdüğüne dair görüşler güçleniyor. Antik Çağ’dan bu yana kesintisiz bir şekilde büyükbaş ve küçükbaş hayvancılığına devam eden Çavdarhisar’ın, haydi Aizanoi’nin diyelim, oktastyloslu (sekiz sütunlu ön cephe) ve pseudodipteros planlı (iç sütunların kaldırılmasıyla elde edilen tek sıra sütun dizili, “yalancı iki sütunlu”) devasa Zeus Tapınağı’nın gölgesinde otlayan koyunları ve inekleri ilham vermişti belki de “Ezop Masalları”na.

• * Klasik mimarinin Dor düzeninde, frizlerin dikey olarak konumlandırılmış tabletlerinin arasındaki boşluğu estetik olarak dolduran dikdörtgen oyuk. Antik Şeyler’in minik dikdörtgen spot kutucukları da onun metopu olsun öyleyse!