Moro'da bir istiklâl savaşı

Yazarıyla on bin kilometre uzakta karşılaşacağım bir kitabı yanımda taşıdığımı nereden bilebilirdim? Filipinler'e gitmiş, güneydeki büyük ada Mindanao’ya ulaşmış, Cotabato şehrine varmıştım. Bir yetimhanenin açılış töreninde, yolculuğum boyunca yanımda taşıdığım kitabın yazarı Salah Jubair, gerçek ismiyle Muhacir İkbal ile yetimhanenin idarecilerine ayrılmış o küçük odada karşılaştım.

Görevlerimden biri töreni fotoğraflamak. Türk büyükelçi ve diplomatlar, Filipinli yöneticiler, Morolu misafirler hepsi odada. Ortam olabildiğince ağır. İşin içinde nasip var ya, İHH’nın Moro temsilcisi Ömer Kesmen’e yanımdaki kitaptan o an bahsediyorum. Yazarı yakınlarda bir yerdeyse veya yaşıyorsa gidip görmek tanışmak mümkün olur mu acaba diye soruyorum. Parmağını kaldırıp odadaki birini işaret etmez mi. “İşte yanındaki kitabın yazarı bu.” Ömer Abi gülüyor, bense şok olmuş durumdayım. Fotoğraf makinesini elimden bıraktığım gibi çantamdan kitabı çıkarıp yanına gidiyorum. Selam verip elimdeki kitabı gösteriyorum. Odada şok olan tek kişi ben değilim artık, Muhacir İkbal de benimle aynı durumda. Tanışma, sohbet ve muhabbet faslının ardından kitabı imzalaması için kendisine uzatıyorum. İyice eskimiş sarı sayfaları incelerken nereden buldun bunu diye soruyor. Öyle ya, Türkçe baskısını görmeyeli uzun zaman olmuş. Büyük ihtimal tek Türkçe baskısı Kasım 1986 tarihli olan kitabı Kadıköy’deki bir sahaftan nasıl bulduğumu anlatınca mutlu oluyor.

2015 yılının Mayıs ayında Filipinler/Moro görevimin tarihi kesinleşince hummalı bir araştırma, çalışma faaliyetine girişiyorum. Çevremde daha önce oralara kim gittiyse yakasına yapışıp anlattırıyor, bulduğum belgeselleri ve filmleri izliyor, yazılı ne kaynak varsa okuyorum. Ülkenin son beş yüzyıllık tarihini neredeyse sular seller gibi ezberlemişim. İspanyolları, Hristiyanlaştırılmış Müslümanları, sömürgeci Macellan’ı öldüren Müslüman kahraman Lapu Lapu’yu, Muhammed Ali ile Joe Fraizer’in efsane boks maçını, başkent Manila’nın isminin aslında “emânullah”tan bozma olduğunu, Moro’nun istiklal savaşını, Selamet Haşim’i, Hacı Murad İbrahim’i, esir düşmeyen milleti. Tüm bunları öğrenirken kaynaklarımdan biri Muhacir İkbal’in bu kitabı.

***

Binlerce Müslümanın katledildiği, yerel halkın din değiştirmeye zorlandığı, 300 yıl süren Moro-İspanyol Savaşı’nın ardından 1800’lü yıllarda İspanyollar adalar ülkesini zamanın parasıyla 20 milyon dolara ABD’ye satar. Sömürge zulmü durmaz; 15.yüzyıldan beri devam eden ülkedeki Müslüman hakimiyeti azınlığa kadar geriler.

Bölgenin 1946 yılında ABD sömürge yönetimi tarafından Hıristiyan Filipinler idaresine bırakılmasıyla Müslümanlar bağımsızlığını kaybeder. Siyasi müzakerelerin sonuç vermemesi ve Müslüman halkı hedef alan saldırıların katliama dönüşmesi, Moro Müslümanlarının kendilerini koruma amacıyla 70’li yıllarda silahlı mücadele kararı almasına neden olur. 40 yılı aşkın süredir Filipinler devleti ile Morolu Müslümanlar arasında devam eden çatışmalarda 120 binden fazla insan hayatını kaybeder, 2 milyon kişi mülteci durumuna düşer. 2012’de Filipinler hükümeti ile Moro İslami Kurtuluş Cephesi (MILF) arasında başlayan barış görüşmeleriyle birlikte bir özerk bölge olarak düşünülen Bangsamoro’nun kuruluşu konuşulmaya başlanır. Kitabın yazarı Muhacir İkbal ise bu görüşmelerin sürdüğü komisyonun, Moro adına konuşan temsilcisidir.

İkbal’in yazdığı bu kitap, Moro Müslümanlarının yüzyıllar boyu süren var olma savaşının hikâyesini anlatıyor. Ve bir bakıma, İspanyol işgalcileri ve Amerikan emperyalistlerin çabası sonucu barbarca saldırılarla tahrip edilen Müslüman sultanlıkların enkazı üzerine kurulan bir devletin, Filipinler’in kara lekeli tarihini...

Bir Zulmün Anatomisi: Bangsamoro, Salah Jubair (Muhacir İkbal), Rahmet Yayıncılık