Bosna’dan Türkiye’ye uzanan bir hadis âlimi: Muhammed Tayyip Okiç
Saraybosna’dan gelmiş, Türkiye’deki birçok ilahiyat fakültesinin temel taşlarından biri olmuş, ülkemizdeki çok sayıda hadis âlimine hocalık yapmış ve üstüne Muhammed Hamidullah gibi “vatansız” kimliğini takınmış bir İslâm âlimi Muhammed Tayyip Okiç.
Muhammed Tayyip Okiç, 1902 yılında Bosna’nın kuzeyinde yer alan Tunca sancağına bağlı Gracanist kasabasında doğdu. Babası Muhammed Tevfik Efendi, ulemadan şeyhülislam muaviniydi ve bu sayede ilk dinî eğitimlerini ailesinden aldı. Yetiştirilme tarzı, kendisinin ileriki dönemlerde hayatına nasıl devam edeceğini çok iyi gösteriyordu.
Tayyip Okiç ilk eğitimini Saraybosna’da tamamladıktan sonra Okruzna Medresa’dan ve İslâm Hukuku ve İlahiyat Mektebi’nden mezun oldu. Ardından Zagreb Üniversitesi’nde Latin Dili ve Edebiyatı bölümünden diploma aldı ve aynı üniversitenin hukuk fakültesine başladı. Zagreb Üniversitesi’nden Belgrad Hukuk Fakültesi’ne transfer olarak öğrenimini burada tamamladı.
Saraybosna’dan ilk ayrılışı Birinci Dünya Savaşı yıllarına denk geliyor Tayyip Okiç’in. Belgrad’da hukuk eğitimini tamamladıktan sonra yolu Fransa’ya düşüyor ve Paris’te Sorbonne Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nden ve hemen ardından Şark Dilleri Okulu’ndan Arap, Türk ve Fars Dili ve Edebiyatı diplomalarını aldı. Paris Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde doktora tezini tamamladıktan sonra Tunus’taki Zeytûne Üniversitesi’ne geçerek Arap Dili ve Edebiyatı bölümünde ihtisas yaptı.
Tunus’tan sonra ülkesine döndü ve Saraybosna’da hocalık yapmaya başladı. Ardından yedi yıl boyunca Üsküp’e geçerek Kral I. Aleksandr Büyük Medresesi’nde tefsir ve hadis okuttu. Yeniden Saraybosna’ya dönerek vazifesine devam etti.
Okiç Hoca Boşnakça ve diğer Slav dillerinin yanında Latince, Lehçe, Çekçe, Arapça, Türkçe, Fransızca, Almanca, İngilizce, İtalyanca ve Farsça biliyordu. Öğrendiği diller ilim hayatında onu çok farklı bir noktaya getirmişti.
1945 yılında İstanbul’a geldi ve beş yıl sonra Ankara’ya geçerek İlahiyat Fakültesi’nde Temel İslâm Bilimleri’nin başına getirildi. Tayyip Okiç burada hadis ve tefsir bölümlerini kurarak Ankara İlahiyat Fakültesi’ne çok büyük bir katkı sağladı.
Türkiye’deki çalışmaları sadece Ankara İlahiyat Fakültesi ile sınırlı kalmadı. 1964 – 1971 yılları arasında Konya Yüksek İslâm Enstitüsü’nde hadis dersleri verdi ve 1974’ten vefatına kadar da Erzurum İslâmî İlimler Fakültesi’nde tefsir ve hadis dersleri verdi. 1977 yılında Ankara’da vefat etti fakat cenazesi ailesi tarafından Saraybosna’ya defnedilmek istendi.
- Hâlihazırda Türkiye’de hadis âlimi olarak bildiğimiz neredeyse tüm hocalarımız, Tayyip Okiç’in tedrisatından geçmiş ve bugünlere gelmiş.
Bosna’daki Tito rejimi döneminde İslâmî çalışmaları sebebiyle Yugoslavya’ya girişi yasaklanmıştı. Ve Türkiye’de yaşadığı dönemlerde bazı teknik problemlerden ötürü Türk vatandaşlığına da geçememişti. Türkiye’de otuz yıldan fazla, aynı Muhammed Hamidullah gibi, “vatansız” sıfatıyla yaşadı. Buna rağmen çok sayıda hadis talebesi yetiştirerek Müslümanlara çok büyük katkılar sağladı.
Yugoslavya hükümeti, 9 Mart 1977 günü Ankara'da vefat eden Muhammed Tayyib Okiç'in Saraybosna’ya defnedilmesine direndi. Uzun uğraşlar sonucu alınan izinle, Hoca’nın naaşı zahmetli bir yolculukla memleketine götürüldü ve Saraybosna’nın Bare Mezarlığı’nda defnedildi.