Arap Yarımadası’ndaki eski Yahudi yurtları
Arap Yarımadası’nın çeşitli bölgelerine dağılan Yahudiler, kuzeyde Medâin Sâlih’ten güneyde Aden’e kadar, coğrafyanın şehirlerine yerleştiler. Hz. Peygamber Medine’ye hicret ettiğinde burada bulunan Yahudi kabilelerinin - Benû Kaynuka, Benû Kurayza, Benû Nadîr- ilk göç dalgasının sırasında bölgeye geldiği kabul edilir.
Arap Yarımadası’na Yahudilerin üç farklı dönemde peyderpey geldiği kabul edilir:
- M.Ö. 586’da Babillilerin Kudüs’ü işgal etmelerinden ve Birinci Mabed’in yıkımından sonra.
- M.S. 70’de Romalı komutan Titus’un Kudüs’ü harabeye çevirerek İkinci Mabed’i yıkmasından sonra.
- Roma İmparatoru Hadrian’ın, Filistin’de kalan son Yahudilere yönelik başlattığı geniş çaplı kovuşturma ve katliamın ardından…
Böylece Arap Yarımadası’nın çeşitli bölgelerine dağılan Yahudiler, kuzeyde Medâin Sâlih’ten güneyde Aden’e kadar, coğrafyanın şehirlerine yerleştiler. Hz. Peygamber Medine’ye hicret ettiğinde burada bulunan Yahudi kabilelerinin -Benû Kaynuka, Benû Kurayza, Benû Nadîr- ilk göç dalgasının sırasında bölgeye geldiği kabul edilir.
Yahudilerin, Arap Yarımadası’nda yerleşip yüzyıllar boyunca yaşadığı başlıca şehirler şunlardı:
- Medâin Sâlih, el-Ulâ, Yesrib (hicretten sonraki adıyla Medine-i Münevvere), Hayber, Fedek, Vâdi el-Kurâ, Teyma, Sanaa, Sa’de.
Hz. Peygamber, hicretten hemen sonra Yahudilerle bir vatandaşlık anlaşması imzalamıştı. Birçok kaynakta “dünyanın ilk yazılı anayasası” olarak da anılan anlaşmaya göre, Yahudiler Müslümanlarla bir arada yaşayacak, kendi dinî işlerinde özgürlüklerini korurken siyasî ve askerî olarak Medine’nin savunulmasına iştirak edeceklerdi. Anlaşma, şehrin Yahudi, Müslüman ve diğer unsurlarını “vatandaşlık” ortak paydasında bir araya getiriyor, buna aykırı davrananların cezalandırılmasını öngörüyordu.
Şehri domine eden üç Yahudi kabilesi, anlaşmayı bozarak Medine dışındaki düşman unsurlarla işbirliğine gidince, devlet başkanı sıfatını da taşıyan Hz. Peygamber tarafından cezalandırıldı.
Sırasıyla Benû Kaynuka, Benû Nadîr ve Benû Kurayza Yahudilerinin Medine’deki varlığı da böylece son buldu.
Bu kabilelerin sürgüne gönderilen mensupları, Medine’nin çevresindeki çeşitli Yahudi şehirlerine yerleştiler, bazıları da Filistin’e doğru hareket etti.
Yahudiler, Hz. Ömer’in hilâfetine kadar Hicaz’da yaşamaya devam ettiler. Hz. Ömer’in aldığı kararın ardından, bölgedeki az sayıda Yahudi'nin de tehcir edilmesiyle, Hicaz bölgesi tamamen Müslüman nüfusa hasredildi. Yemen’in Sa’de ve Sanaa şehirleriyle, yarımadanın kuzey bölgelerinde yaşayan Yahudilerinse yerlerinde kalmalarına müsaade edildi. Yemen’de günümüzde de 50 dolayında Yahudi'nin yaşadığı tahmin edilmektedir.