😴7 saatten az uyuyanlar dikkat: Risk üç kat artırıyor

7 saatten az uyuyanlarda bakteriyel ve viral enfeksiyonların üç kat daha sık geliştiğini söyleyen Psikiyatri ve Uyku Bozukları Uzmanı Prof. Dr. Fuat Özgen, uykunun; yoksunluğu karşısında en dayanaksız olunan, kaçınılmaz ve önlenemez bir biçimde yerine konması gereken bir durum olduğunu kaydetti.

Beynin birçok kısmı tarafından kontrol edilen çeşitli evreler içeren uykunun, sanılanın aksine basit değil kompleks bir süreç içerdiğini belirten Prof. Dr. Özgen, uykusuzluk hastalığı hakkında bilgi vererek alınabilecek önlemleri anlattı.

Enfeksiyonlara eğilim arttı

7 saatten az uyuyanlarda bakteriyel ve viral enfeksiyonlar üç kat daha sık gelişiyor. Uyku, bir aydan daha uzun süredir bozuk ve günlük işlevleri engeller durumda ise mutlaka yardım alınması gerekiyor. Salgın süreci, insan varlığına karşı oluşturduğu tehdit nedeniyle kaygı ve endişeye yol açmasının yanı sıra yaşam şeklini değiştirmesi dolayısı ile de uyku sürelerinde ve düzeninde değişiklikler yaşandı.

Pandemi sürecinde okulların online eğitime geçişi, evden çalışma ve kısıtlamalar yaşam şeklimizi temelden değiştirdi. Bunların sonucu olarak uyku süre ve düzenimizde değişiklikler ortaya çıktı. Sabah geç kalkma ve bunun sonucu olarak geç yatma alışkanlıkları oluştu. Halbuki kaliteli ve verimli bir uyku için gece uykusu önemli. Gündüz uykusunun, gece uykusunu olumsuz etkilemediği saatler 13.30-15.00 arası. Günün diğer saatlerindeki uykular gece uykusunun süresini ve kalitesini olumsuz etkiliyor. Uyku sağlığı açısından sabah vakitlice kalkmak ve gece uyku gelince yatmak en doğru yoldur.

Uyku süresinin kısalması ile bağışıklıkta rol oynayan çeşitli protein oranlarında artışlar görülürken kan hücrelerinden salınan enfeksiyondan koruyan moleküllerin düzeyi ise azaldı ve enfeksiyonlara eğilim arttı.

Uyku yoksunluğu belirtileri

Yorgunluk, kırıklık, dikkat, konsantrasyon ya da bellek güçlüğü, sosyal ya da mesleki işlevsellikte bozulma ya da düşük okul performansı, duygudurum bozukluğu ya da iritabilite. Gündüz uykuluğu, motivasyon, enerji ya da inisiyatifte azalma, işinde ya da araç kullanırken hata yapma veya kaza eğiliminde artma. Uyku yoksunluğuna bağlı bağışıklık sisteminde zayıflama. Gerginlik, baş ağrısı ya da mide-bağırsak sistemine ait semptomlar. Uyku hakkında endişe ve uğraşılar.

Salgın sürecinde, Obstrüktif Uyku Apnesi Sendromu dahil olmak üzere uykuda solunum bozuklukları olan hastalar, sağlık uzmanlarının önerilerine uymalı. Bu hasta grubu çoğunlukla beraberinde hipertansiyon, diyabet ve kardiyovasküler hastalık veya riski taşımasından dolayı riskli grup içinde yer alabilir. Bu süreçte önlemler kademeli azaltılıncaya kadar zaruri gereklilikler dışında dışarıya çıkmamalıdır.

Uykuda solunum bozuklukları olan hastaların evde pozitif havayolu basınç tedavisine (PAP) her zamanki gibi devam etmeleri gerekiyor. PAP'ın COVID-19'u kötüleştirdiği veya yakalanmayı artırdığına dair herhangi bir bilimsel kanıt yoktur.

Koronavirüs şüphesi veya tanısı olan uykuda solunum bozuklukları olan hastalar, PAP cihazlarını izole havalandırmalı bir odada, hem cihaz-aksesuar hem de ortam temizliğine dikkat ederek ve ev halkının etkilenme riskini minimuma indirerek kullanabilir. Ayrıca PAP cihazını kullanmayı engelleyecek semptom ve akciğer bulguları olup olmadığı hekimi tarafından değerlendirilerek karar verilmeli. Bu durumda cihaza semptomlar düzelinceye kadar ara verilebilir.

Uykusuzluğa karşı ne yapmalı?

İyi bir uyku fiziksel, ruhsal tamir ve yenilenme için oldukça gerekli bir süreç. Bu yenilenme sağlanamadığında hastaların ruh sağlıkları olumsuz etkileniyor. İnsomniyaklarda (uykusuzluk hastalığı) depresyon ya da psikiyatrik bozukluk gelişme riski yüksek. İnsomniyaklarda 3,5 yıl içinde (insomni olmayanlara göre) depresyon gelişimi 4 kat, anksiyete bozukluğu gelişimi 2 kat, madde kötüye kullanımı ya da bağımlığı da 7 kat fazla görülüyor.

Bazı durumlarda tıbbi veya psikiyatrik problemler nedenleriyle kullanılan ilaçlar da uykusuzluk nedeni olabiliyor. Eğer uykunuz bir aydan daha uzun süredir bozuksa ve sizin günlük işlevlerinizi bozuyorsa yardım arama zamanı gelmiştir. Doktorunuza başvurun ve bir uyku hastalıkları uzmanı ile görüşme isteyin.

İnsomniaya karşı kişisel önlemler alabilirsiniz. Sabah uyanınca yataktan çıkılmalı. Dinlenmek amacıyla uyumaya devam etmek dinlendirici olmadığı gibi uyku ritmini de bozabiliyor. Her sabah aynı saatte kalkılmalı. Sirkadiyen ritmi düzenlemek için belirli saatler arasında yataktan kalkılmalı. Gündüzleri uyumamalı. Düzenli egzersiz yapılmalı ancak akşam saatlerinde heyecan oluşturacak aktivitelerden kaçınılmalı. Yatak odası ses, ışık, ısı yönünden korunmuş olmalı ve yatak odası uyku dışında çalışmak için kullanılmamalı. Uyku saatine yakın yemek yenmemeli. Kafeinli, kolalı içeceklerden ve tütün kullanımından kaçınılmalı.