İran'da bir Kızıl Kümbet
İran'ın Doğu Azerbaycan eyaletinin Merağe kentinde bulunan Selçuklular döneminde inşa edilen “Kızıl Kümbet”, Merağe şehrindeki mevcut 5 mezarın en eskisidir. 1147 yapımı kümbet tuğla işçiliği açısından dünya mimarisinin başyapıtlarından biri olmanın yanı sıra yıllara meydan okuyan güçlü ve estetik yapısıyla da ziyaretçileri cezbetmektedir.
1-13
Kızıl Kümbet, Selçuklular dönemi Azerbaycan valisi Abdülaziz ibn Mahmud ibn Said'in emriyle ve o dönemin ünlü mimarlarından bani Bekir Muhammed bin Bandan bin Muhsin tarafından yaptırılmıştır. Kümbetin üst kısmında bulunan yazıtta kufi yazıyla padişahın ve mimarının ismi, onun üstünde kümbetin yapıldığı tarih olan 1147 yazmaktadır.
2-13
Selçuklu dönemi mimari eser, adını, imarında kullanılan kırmızı kerpiçlerden almaktadır. Farsça adı “Gombed-i Surh” (Kırmızı kümbet) olan bu kerpiçli yapının, yüzyıllardır bütünlüğünü koruyan muhkem yapısı, geniş bahçesi içinde koruma altında bulunmaktadır.
3-13
Tarihî yapı şekilsel özellikleri itibarıyla bir kümbeti andırmaktaysa da, yapıdaki restorasyon çalışmaları esnasında herhangi bir cenaze veya mezar kalıntısı bulunamamasından dolayı “anıt kümbet” olarak da isimlendirilmektedir.
4-13
Kümbet, taş kaide ve merkez odası olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır. Mahzenin ortasında bulunan kare şeklindeki sütun, kümbetin ağırlığını yüklenip duvarlara iletme görevi görecek şekilde yapılmıştır.
5-13
Arkeologların mahzen bölümünü mezar odası olarak değerlendirdikleri yapının, taş kaidenin hemen üstündeki katta bulunan odası ise güvenlik ve ihtiyaç malzemelerin dağıtıldığı yer olarak kullanılmıştır.
6-13
İran'ın ve dünyanın mimari şaheserlerinden biri olarak görülen Kızıl Kümbet, “Razî mimari akımının” başlangıcı sayılmaktadır.
7-13
Azeri üslubundan önce var olan gizli mimari yöntemde renkli sırlı tuğlalar kullanılmamakta olup kerpiç ve firuze renkli seramik karışımı, ilk olarak bu yapıda kullanılmıştır.
8-13
Temelden itibaren kare şeklinde imar edilen kümbetin dıştan üst kısmı sekizgen bir çatıya zemin hazırlarken iç kısmı dairesel bir yapıya sahiptir.
9-13
Kümbet kubbesinin kenarında bulunan pencere, Merağe kentinin öğle vaktini göstermekte ve bir güneş saati görevi görmektedir.
10-13
Tarihî kümbet, mimari yapısının yanı sıra tezyinatıyla da dikkati çekmektedir.
11-13
Çiniciliğin geliştiği Merağe şehrindeki birçok tarihî eser gibi Kızıl Kümbet’te de çini süslemeler görmek mümkündür.
12-13
Firuze renkli küçük yapılı çiniler en çok kapı kenarı süslemelerinde kullanılırken yapının köşe payelerinde de kare biçimli çiniler yer almaktadır.
13-13
