İngiliz ajan Gertrude Bell'in objektifinden Ortadoğu’daki tarihî mekânlar
Ortadoğu topraklarını karış karış gezen, Arap diyarında “Çölün kızı" ya da “Hatun" olarak bilinen İngiliz kâşif, seyyah ve ajan Gertrude Bell, Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra bölgenin siyasi coğrafyasının oluşmasında önemli rol oynamış, bugünkü Irak'ın sınırlarını bizzat çizmiştir. Tarih, dil bilimi ve arkeoloji üzerine eğitim aldığı Oxford Üniversitesi'ni “şeref derecesi" ile bitiren ilk kadın olan Bell; Fransızca, Almanca, Arapça, Farsça, Türkçe, Çince ve Japonca öğrenmiştir. 1899 yılında Kudüs'e giderek burada Arap arkeolojik mekânlarının haritasını yayınlayan Bell'in tarihte bir ilk olan çalışması onu önemli bir arkeolog yaparken istihbaratçı olarak da İngilizlerin gözündeki değerini artırmıştır.
1-19
Atrûş (Demirtaş) Camii’nin Gertrude Bell tarafından 1905 yılında çekilmiş fotoğrafı. Atrûş (Demirtaş) Camii, 14. yüzyılın sonlarında Memlûklerin Halep naipleri tarafından inşa edilmiştir. Cami, Halep'in Mahalletü’l-E’câm bölgesinde yer alır.
2-19
Atrûş (Demirtaş) Camii’nin günümüzdeki görünümü. Cami, süslü ön cephesi ve geleneksel motiflerle ve İslâmî mukarnaslarla bezeli girişi ile ünlüdür. Ana girişin solunda yer alan caminin minaresi yuvarlak, sekiz köşeli bir mimariye sahiptir.
3-19
Suriye’nin kuzeyinde yer alan Rakka’daki Bağdat Kapısı'nın 1909’da çekilmiş fotoğrafı. Eski Rakka'yı çevreleyen tarihi surların başlangıcın da yer alan Bağdat Kapısı, Selçuklular döneminde yeniden inşa edilmiştir.
4-19
Rakka’daki Bağdat Kapısı'nın günümüzdeki hali.
5-19
Anah (Ane) Minaresi’nin 1909’da çekilmiş fotoğrafı. Minare, Irak'ta, Suriye sınırı yakınında bulunur. 12. yy. başlarında yapıldığı tahmin edilmektedir. Fırat Nehri'nin batı kıyısında, eski Anah bölgesinde tek başına duran yapı, 2006'da yıkılmış, 2013'te yeniden inşa edilmiş ve 2016'da DAEŞ tarafından tekrar yıkılmıştır.
6-19
İslâm mimarisinin seçkin örneklerinden biri olan Suriye'nin Halep kentindeki tarihî Emevî Camii’nin 1909’da çekilmiş fotoğrafı. Memlûklular ve Osmanlılar döneminde tamirat geçiren ve yeni eklemeler yapılan caminin içerisinde, Hz. Yahya'nın babası Hz. Zekeriya Peygamber'in türbesi de bulunuyor.
7-19
Suriye’de yaşanan iç savaşta yerle bir olan 922 yıllık Selçuklu eseri minaresi, 800 yıllık Memlûk mirası külliyesi ile bir şaheser görünümündeki cami, Büyük Halep Camii adıyla da anılıyor. Savaşta ağır hasar gören cami, UNESCO Dünya Kültür Mirası listesinde yer alıyor. Mimari tarzı ve tasarımıyla başkent Şam’daki Emevî Camii ile benzer özellikler taşıyan caminin çevresinde geniş ibadet alanları ve çarşı bulunuyor.
8-19
Kudüs'ün Eski Şehir bölgesinde yer alan, kentin 7 kapısından biri olan Şam Kapısı'nın 1899 tarihli fotoğrafı. Romalılar döneminde Kral Herod tarafından inşa edilen Şam Kapısı, Roma İmparatoru Titus tarafından yıktırılmasından sonra Miladi 135 yılında Kral Hadrian'ın (Hadrianus) tarafından tekrar inşa ettirilmiştir.
9-19
Şam Kapısı'nın günümüzdeki yapısı ise Osmanlı döneminden kalma Kanuni Sultan Süleyman dönemi eserlerinden. Kanuni Sultan Süleyman, 16. asırda Kudüs surlarının restorasyonu ve yıkılan yerlerin yeniden inşası için talimat vermişti.
10-19
Gavanime Kapısı Minaresi’yle birlikte Kubbetü’s Sahra’nın 1899’da çekilmiş fotoğrafı. Gavanime Kapısı Minaresi, 1278 yılında Sultan Hüsameddin Lâcîn döneminde Kadı Şerafeddin b. Abdurrahman es-Sâhib tarafından inşa edilmiştir.
11-19
Günümüzde Gavanime Kapısı Minaresi ve Kubbetü’s Sahra’nın benzer açılardan çekilmiş fotoğrafı. Gavanime Kapısı’nda yer aldığı için Gavanime Kapısı Minaresi diye isimlendirilen minare, Mescid-i Aksâ’nın en büyük minaresi olma özelliği taşır. Minare, sekiz köşeli bir yapıya sahiptir. İsrail işgal kuvvetlerinin batı tünelinde yaptığı kazılar sebebiyle minarenin temelleri zayıflamış ve bu sebeple 2001 yılında bir restorasyon geçirmiştir.
12-19
Şam’da Emevîler devrinde yapılmış olan Emevî Camii’nin kubbeli mekânına açılan harim kapısının bulunduğu üçgen alınlık cephe, 1911.
13-19
Mescid-i Nebevî örnek alınarak inşa edilen Emevî Camii, İslâm cami mimarisi için bir dönüm noktasıdır ve kendinden sonra yapılacak tüm camileri mimari açıdan etkilemiştir. Cami, birçok badire atlatmıştır. Savaşlar, depremler ve yangınlar… Birçok tadilat geçiren Emeviyye’ye birçok Müslüman sultanın emeği geçmiştir. Selçuklu Sultanı Melikşah, Atabey Nureddin Zengi, Memlûk Sultanı Kayıtbay, Yavuz Sultan Selim ve Sultan 2. Abdülhamid…
14-19
Ürdün’ün başkenti Amman’a 60 km uzaklıktaki çöl kalelerinden biri olan Harana Kasrı, 1914. Açıkça görülen Sasanî etkilerine rağmen, üst kattaki odaların birindeki bir duvar yazısına dayanılarak Harana Kasrı’nın M.S. 8. yüzyılın başlarından önce inşa edildiğine inanılmaktadır.
15-19
Taştan, kübik bir yapıya sahip olan kasır toplamda sekiz kuleye sahiptir. İki katlı kasrın iç kısmı, avlu olarak düzenlenmiştir. 61 oda bulunan kasırda, taş duvarlar kalın olduğu için, odalar küçüktür. Zaman içinde, oda duvarlarını süsleyen freskler özelliklerini yitirip silinmiştir.
16-19
El-Askerî Camii veya Askeriyye Camii Türbesi, 1917-1918, Irak. Irak'ın başkenti Bağdat yakınlarındaki Samarra kentinde bir türbe ve cami kompleksi olan ziyaretgâh Şiîler için kutsal kabul edilen mekânların en önemlilerindendir.
17-19
944 yılında inşa edildiği düşünülen yapı asıl önemini, Şiî itikadında masumiyetine inanılan 12 İmam'ın 10. ve 11.si olan İmam Ali Naki (El-Hadi) ile oğlu ve halefi Hasan el-Askeri'nin türbesi olmasına bağlıdır. Bu iki İmam için, camiye adını veren 'El-Askeriyyeyn' (iki Askerî) lakabı da kullanılmaktadır. (Fotoğraf, 1976.)
18-19
Eriha yönüne baktığı için “Eriha Kapısı”, Hz. Meryem’in dünyaya geldiğine inanılan mağaranın hemen yanında bulunduğu için “Sitti Meryem Kapısı” olarak adlandırılan, Batılıların “Aslanlı Kapı” adını verdiği kapının önünde düzenlenen Nebi Musa Şenlikleri, 1900.
19-19
