İş ve siyaset hayatında talih ve tesadüfün de bir yeri vardır elbette. Fakat uzun vadeli ve muayyen bir felsefeye dayalı sistematik bir çaba içinde değilseniz, talih bir zamanlar yüzünüze gülmüş olsa bile, kurduğunuz yapı en küçük fırtınada yıkılıp gider. Onun için, iş ve siyaset hayatında, gerçek başarının anahtarlarını sunan ciddi kitapları başucunuzdan ayırmayın!..

Kaynak yönetimi, birçok şirket için büyük bir iş yükü ve yönetimi olarak görülür. Hangi personelin hangi projede ve ne zaman kullanılacağı büyük bir soru işareti oluştururken, sorunun cevabı da sadece mevcudiyetle değil, aynı zamanda personelin becerileriyle cevaplanır. Şirketler, belirli becerilere yönelik talebin karşılandığından emin olmak için ise yönetim felsefesine başvurur.

İstanbul, Ankara veya Bursa; neredeyse her büyük şehrin kendi tahta (!) kalesi var. Tahta ama ticarî bakımdan şehrin gözbebeği! Asırlar boyunca nice kervan, nice tüccar ve hacegân konup göçmüş. Bugünün diliyle, hem AVM, hem de toptan ticaret merkezi: İthalat ve ihracat. bu kadar kritik işlevleri olan bir alışveriş dünyasının kendine özgü ilkeleri, gelenekleri, yönetim felsefesi olmaz mı?

Kapitalist bir işletme “iyi” veya “ahlâklı” olabilir mi? 20. yüzyılın en önemli toplumbilimcilerinden biri sayılan Nıklas Luhmann, bunun imkânsız olduğunu söylüyor. İlk okuduğumda beni ürperten hüküm cümlesi şuydu: “There is business and there is ethics, but there ıs no busıness ethıcs.”1 iş var, ahlâk var, ama iş ahlâkı diye bir şey yok! iş(letme) ve ahlâk sanki iki ayrı gezegen, iki ayrı anlam dünyasıydı.

Hz. Süleyman, babasına itiraz ederken, onu incitecek, karizmasını çizecek bir dil kullanmıyor; verilen hüküm yanlış demiyor. Bundan daha yumuşak bir hüküm olabilir diyor; kendisine söz verildiğinde de, o hükmü ikna edici bir dille izah ediyor. Haklılık, bize “negatif bir dil” kullanma hakkı vermez! fikirlerimizi, olumlu bir üslupla dile getirmeyi öğrenmeliyiz.

Jim Collins, çağdaş bir İbn Haldun. Tunuslu tarihçi 14. yüzyılda şehirlerin yükseliş ve düşüşlerini açıklamaya çalışıyordu; Amerikalı işletme hocası ise 21. yüzyılda şirketlerin yükseliş ve (daha da çok) düşüşlerinin sebeplerini arıyor. Collins’in İbn Haldun’dan haberdar olup olmadığını bilmiyorum; ama şeması onunki gibi beş aşamalı. Yalnız, İbn Haldun yükseliş ve düşüşü beş aşamada resmederken, Collins sadece düşüşe beş evre ayırıyor. Sonuç değişmiyor ama: N…

Koçi Bey, tecrübeli bir orta derece devlet adamı ve az çok ünlenmiş bir Osmanlı düşünürüydü. Dördüncü Murad ve Sultan İbrahim’e sunduğu risaleler ciddi bir yönetim felsefesi içeriyor. Hiç kimse Kanunî’ye toz kondurmazken, o “bozuluş ve çözülmelerin başlangıcını” çoğu zaman Kanunî Sultan Süleyman devrine geri götürmekten çekinmez. Rakamlarla konuştuğu için de lafı ağzında evirip çevirmez; dosdoğru dile getirir. Sorumlulukları olan yönetim katındaki herkese Koçi …

Japonlar, Asya’nın İngilizleri. Ada toplumu olmanın dezavantajlarını üstünlüğe dönüştürmek için canhıraş bir gayret gösterdiler.

Honda, Toyota, Sony ve Panasonic gibi şirketlerin kurucularına aşinayız da, bu Fukuzawa da kim oluyor, demeyin! Hikâye ve teori birçok ülkede pratiği önceler ve onu hazırlar. Pusuladır teori, onsuz küçük bir derede yüzebilir ama denize açılamazsınız.

Amerika’nın ve dünyanın en büyük bankalarından birinin başkanı 2009 yılında yöneticilerine şöyle sesleniyordu: “Tezgâhın arkasındaki insanları suçlu görmeye son verelim artık. Çalışanlarımıza ve müşterilerimize güvenmeye başlamanın zamanı geldi.” İçinden geçilmekte olan finans krizi, banka başkanının ayarlarını bozmuş, düpedüz kafayı mı yemişti? Başkan Obama aynı günlerde “finans krizinin sebebi, finansçıların aşırı açgözlüğüdür” diyordu.

Hammurabi yasalarında dile getirilen yönetim felsefesini inceledikçe, eskilerin sadece savaş sanatının değil, yönetim sanatının da ustası olduklarını; ne kadar ilerlersek ilerleyelim, sanki dönüp dolaşıp aynı yere geldiğimizi hissediyoruz. Hazırlattığı yasalar, bir “hukuk devleti” anlayışına sahip olduğunu gösteriyor. Çok sayıda araştırma göstermiştir ki, hukuk devleti olmadan, şirketler başarılı olamaz veya başarılarını sürdüremezler.

II. Murad “duygusal, iyi kalpli, tasavvufa, sanata ve ilme meraklı olduğu kadar azimli bir şahsiyet” idi. Bununla kalsa iyi, iki yıl sonra, devletin kendisine ihtiyaç duyduğunu hissedince, tekrar kılıcını kuşanıp tahtına geçiyordu. Fedakârlık kadar, sorumluluk duygusu da zirve noktasındaydı. Öyle anlaşılıyor ki, II. Murad’ın çeliğine savaş içinde su verilmişti. Buna rağmen ilme ve sanata karşı derin bir kavrayış geliştirdi. Tahtını iki defa teslim ettiği oğlu Fatih Sultan Mehmed’e öğü…