“Dağdaki çobanın oyuyla benim oyum bir mi?” diye soran sözümona “eğitimli” manken eskisi ya da profesörün de Hegel’in görüşlerinin dolayımında kaldığı vurgulanmalı.

Bir kitabı sevdiğimde gider bütün kitaplarını alırım. Mümkün olduğunca da yazılış sırasıyla okurum. Bir de arkası çok gelmemiş, getirilememiş kitaplar var. Satmadığı için yayınevinin arkasını getiremedikleri, zamanının çok önünde olduğu için okurla buluşamamışlar, yazarın herkese sırtını dönüp gitmesiyle bıraktıkları. Bunlar da modern insanın olanı tekrar keşifleri işte!

Otoriteyi ve otoritenin koyduğu sınırları ortadan kaldıran sonsuz seçim hakkımız ile yeni sınırlarımızı kendimiz belirliyor ya da başka birinin buna karar vermesine görece izin veriyoruz. İlki büyük bir kaygı ve depresyon, ikincisi ise kısa zamanlı rahatlık sağlasa da uzun vadede takıntılı davranışlara sebep olabiliyor. Seçeneğin az olduğu bir durumda oluşacak sonuçların hepsinden otorite figürleri sorumlu tutulabilir ancak seçenek bol ve seçmekte özgür isek he…

Karakoç, son derece çileli bir yoldan geçerek bu şiire ulaştı. Öncelikle muhafazakâr bir zihne çağ atlatması gerekiyordu, çünkü ritüellerle yaşamaya alışmış binlerce tabusu olan çok yaşlı bir geleneğin içine doğmuştu, dirilip gençleşmesi gerekiyordu.

İmanına adanmış bir şövalye olmak, Allah’ın buyruklarına sarsılmaz bir bağla bağlanmak ve dahi uygulamakla mümkündür. Allah’a nasıl inanırız değil, nasıl layık oluruz sorusudur onun daha çok cebelleştiği alan.

Tini öldüren, açığa çıkmasını engelleyen kültler, mehdicilik, kurtarıcı arayışıdır. Çünkü ruh düşünür, evrenin ve içinde bulunduğu durumun bilincine varır, kendiliğini ortaya koyar fakat kurtarıcı beklentisinde varlığı belirginleştiren tin oluşmaz.

Aydınlanmacılara göre güzelliği ancak özel insanlar yaratabilir. Hatta Hegel'e göre ilâhi olan ancak Avrupa sanatı ile ortaya çıkar. Dini, ahlâkı, tanrıyı, ilâhi olanı söz konusu dâhiler belirler ve tanımlar.

İstemek öznenin kendiliğini belirginleştirirken tutku aklı erteleme manasına gelir; tutkuyu anlamlandırmaya çalışmak onu öldürür. Arzu güçlü benliğin varlığının kanıtıyken, tutku bu güç arayışının hadsizliğinin belirtisidir.

Geçici, yavan bir siyasal alan tüm insanları müzmin hevesliler kılıyor. Tutku ezber ifadelerdeki gibi hazza yatkın değildir hep, acı vericidir çoğunlukla, çünkü hayata, insanın kendine, yaşadıklarına, düşündüklerine ihtimam göstermesi zahmetli ve trajik boyutta ıstıraplıdır.

Şüphesiz İslam'ın bir Antik Çağı olmadığı gibi diğer geleneklerden de farklı olarak karşılaştığı bütün biçimleri terkip eden, içine alan ve onların sürekliliğini sağlayan bir özelliğe de sahiptir.

Berdyayev'e göre insan kendi potansiyeline, kişilik ve içselliğine eğilerek, kendini gerçekleştirmelidir. Varlık, kendisinde gömülü olan, tanrıdan gelen aktif yaratım gücünü mobilize ederek bu yaratıcı gücü dünyaya yansıtmalıdır.

Gölgesi büyük olanın bekleyeni de çok olur. Yolda mısınız? Gölgenizde kaç muhteris saklı olduğuna bakın. Kaç kifayetsiz muhteris sığmış oraya? Sayı, size tuttuğunuz yolla, gölgenizin cesametiyle ilgili şaşmaz bilgiler verecektir.

Modern zamanlarda Alman filozof Immanuel Kant'ın Salt Aklın Eleştirisi'yle kapatıldığı düşünülen metafizik kapısından geçen son filozof belki de Hegel'dir. Fransız Devrimi ve Kant'ın Kopernik Devrimi sonrası dünyasında olumlu-olumsuz birçok tepkiyi göze alarak geliştirdiği düşünmeyle modern zamanlardaki birçok siyasi-fikri hadiseye öncülük etmiş, yol göstermiş Hegel'in diyalektik yönteminin hâlen aşıldığını söylemek güç.

Modern kapitalizmin can düşmanı Karl Marx, on dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısında ürettiği toplumsal ve siyasal çözümlemelerle modern dünyanın şekillenmesini kavramamızda kritik bir öneme sahiptir. Kapitalizmin kendi iç çelişkileri neticesi çöküp proleterya diktatörlüğüyle sona erecek tarih kehanetini ileri süren Marx'ın bu kehaneti bizatihi tarihsel akışla yanlışlanmasına karşın çözümlemelerinin gücü onu modern kültürde yaşatmayı sürdürüyor.

Kaygı metafizik sahadaki belirsizliği karşıladığı gibi verili dünya hayatında bir türlü kök salamamayı, aşinalık etiğini kuramamayı, yabancılığı aşamamayı da belirginleştirir. Kaygı insanın en çetrefil ve çok yönlü ontolojik aracıdır; şeksiz şüphesiz imanı, sanrılarla ve korkularla dolu benliği, ahenkli bir varoluşu, kök salan düşünceyi doğurabilir... Kaygı varlığı insan yapabilir.

Felsefe gün batarken ortaya çıkar ve daima geç kalır. Bu bir kusur değil, neredeyse varoluştur. İdeal, gerçekliğin karşısında boy gösterirken, bilgelik tarihsel tecrübenin içinden geçerek demini alır. Anlam sürekli olarak yeniden inşa edilir.

Romantik sanat, aşırı öznellik ateşinin her şeyi yaktığı bir sanat anlayışıdır. Bu ateş bütün dışsal bağıntıları, doğanın bütün işleyişlerini, bunların doğuş, yok oluş ve yeniden-doğuş döngüsünü, tinsel varoluştaki bütün kısıtlanmışlığı bertaraf etmiştir.

Yunan sofistlerini kıskandıran retorikçilerimizin en sağlam gördükleri zemin, çağın gerçekleri ve gereklilikleri. Tüm hikâye yenilgi ve geri kalmışlık üzerine kurgulanır. Parmaklar suçluyu geleneksel din olarak gösterir. Nedir bu gelenek sorusunun tatmin edici bir cevabı yoktur, sadece sıkıcı sloganlar ve bolca laf ebeliği.