Eşrefoğlu Rûmî

Güzel ahlâkın bir belirtisi de kimsenin sürçtüğünü istememek, muhtaçlara yardım etmek, yetimlerin başlarını sıvamak ve karınlarını doyurmaktır. Kadınlara iyi niyetle selâm vermek ve hatırlarını sormaktır. Aç olanları doyurmaktır. Sofrasını kimseden kıskanmamaktır. Allah Teâlâ'ya tevekkül etmek demektir. İhtiyaç sahiplerinin ihtiyaçlarını gücü yettiği kadar karşılamaktır. Zira, Fahr-i âlem sallallahu aleyhi ve sellem efendimiz buyurmuşlardır ki: "Bir din kardeşinin, bir ihtiyacını giderenin; Allâh Teâlâ kıyamet gününde yetmiş ihtiyacını giderir."

Güzel ahlâkın bir belirtisi de komşuları ile iyi geçinmektir. Her birisine her karşılaştığı zaman hâl ve hatırını sormak, fırsat düştükçe hizmetlerinde bulunmak, yardım etmek, kokan ve iştah çeken yemeklerinden komşularına da tattırmaktır. Eğer, tattırmazsa zâlimlerden olur.

Güzel ahlâkın bir belirtisi de evinde yalnız yemek yememek ve sofrasında mutlaka bir misafir bulundurmaktır.

Güzel ahlâkın belirtilerinden birisi de çağrılan yere muhakkak gitmektir. Ancak, şeriata muhalif bir yer olursa gitmemek gerekir. Misafir gittiği evde baş köşeyi gözetmemektir. Dervişlere düşen bir diğer vazife de sevmediği bir yemek bile önüne konulsa, bunu belli etmemek, önüne gelen lokmayı yemektir, özellikle, "davet ettiler de bana hürmet etmediler" demekten sakınmaktır. Helâl olan lokmada böyle şeyler aranmaz.

Güzel ahlâkın belirtilerinden birisi de kimsenin sırrına bakmamak, bakıp görse bile kimsenin sırrını açıklamamaktır. Yani, gördüğü ayıpları örtmektir.

Güzel ahlâkın belirtilerinden birisi de vaatlerinde sadık ve doğru olmaktır. Doğru söylemektir. Sözlerini yanlış anlaşılabilecek, başka manalara çekilecek ve kuşku uyandıracak şekilde söylememektir. Şer'e uymayan sözler söylememek ve söylenirse bile ondan derhâl rücû etmektir.

Güzel ahlâkın belirtilerinden birisi de kendinden büyüklere hürmet ve izzet ve küçüklere şefkat ve muhabbet etmektir. Akranı olan kişilerle, iyi geçinmek ve iyi şeyler konuşmaktır.

Güzel ahlâkın belirtilerinden birisi de hiç kimse ile hiçbir suretle çekişmemektir. Şahsına ve menfaatlerine karşı çıkanları bile güzel sözlerle ve iyilikle def etmektir.

16 Zilkade, 545