Enfor-ma tik este

Enformasyon düşünmenin önündeki takozdur. Yeni liberal modern bireyin kendisini koruduğu hatta gerektiği yerde yaşamının savunusunu bununla yaptığı en büyük silahıdır enformasyon. Onun verdiği güvenle yaşamını biçimlendirir yine onun verdiği inançla sağlıklı -hem ruhen hem de bedenen- aynı zamanda kültürlü bir hayat sürdürdüğüne inanır. Yeni liberal modern birey için enformasyon hayatının pürüzlerini giderdiği, onu akışkan ve hızlı hâle sokabildiği şeydir. Bu hayat sınırları belli ve hesaplanabilirdir. Yaşamını sürdürdüğü müddetçe öngörülemeyen her şey bir tehdit olarak karşılığını bulur onun için. Yeni liberal modern birey hayata olduğu gibi sanata da hesaplanabilir olduğu ölçüde yaklaşıyor. Onun estetik anlayışını biçimlendiren bu hesaplanabilirlik. Modern insanın baktığı her şeyin bu hesap dairesinde bir karşılığı olmalı. Sayılar dünyasında hızını gün geçtikçe daha da arttıran, pürüz çıkarıcı değil, pürüz giderici olarak görevini ifa eden bir şey olarak karşılığını buluyor modern sanat eseri.

Bir şey düşünün ki dünyanın en absürt şeyi olsun bu -bu bir tablo da olabilir bir performans sanatçısının sergilediği canlı bir performans da- modern insanı şaşkına çeviriyor ama hayatına hele de kişiliğine hiçbir temasta bulunmuyor. Ona değmeden hızla geçip gidiyor. Modern eser yeni liberal modern insanın elinde, yaşamında sadece sayılar ile birlikte akan bir şey hâline geldi. O kadar akışkan ki eserin varlık şartını meydana getiren şey sadece değişip duran sayılardan ibaret. NFT gibi sapkın oluşumlar bunu doğruluyor. Biz bu şartlar altında gelişen bir estetik anlayıştan bahsedebilir miyiz? Eğer gelişiyor ise bu estetik anlayışa nerede ulaşacağız? Faşist dijital platformlar sanatı -tabii orada hâlâ bir sanat eserinden söz edilebilirse- enformatik hâle getirdi. O mecrada sanat, üzerine düşünülecek, düşünenin hayatında bir şeye değecek bir işlevi yerine getiremez. Sanat orada sadece alınıp satılır.

Bir estetik anlayışa sahip olmak bir karaktere sahip olmaktır. Estetik anlayış titiz bir seçme işlemidir. Estetik anlayışa sahip birisi bir şeyi seçer bünyesine katar, bir şeyi dışarıda bırakır. Fakat böyle bir ihtiyaçtan arınmış yeni liberal modern kişi için karşılığı olmayan bir şeydir estetik mefhumu. O bir şeyi kendisine, beğenisine sunamaz; kendisine sunulanları izler ve geçer. Bir estetik algıdan yoksundur. Sayılar bütün seçimlerini yönlendirir. En gelişmiş estetik bir biçim olarak edebiyatı bu sayılarla çevrili labirentte tek çıkış yolu olarak görüyorum. Edebiyatın en güçlü yanı hesaplanamaz oluşu ve insanı sarsan tarafı da bu. İnsanın hesabı edebiyat dairesinde geçersiz kalıyor. Edebiyat alanına girmek insan için kesinlikle bir risk. İnsan bu rizikoyu aldıkça daha fazla bu alana dâhil oluyor. Dijital diktatörlüklerin ilk düşmanı kitaptır. Dijital faşist bir dünya için edebiyat ilk yok edilmesi gereken şeydir.

Edebiyatın dijital alana monte edilememesi -bütün çabalara rağmen- ve asla monte edilemeyecek olması, üzerine düşünmemiz gereken bir vakıa. Edebiyat bütün ısrara ve zorlamalara rağmen dijital alanda varlık gösteremiyor, edebiyat olmaktan çıkıyor. Sessiz bir savaşa şahit oluyoruz günümüzde, edebiyatın ve faşist dijital uygulamaların savaşı bu. Hangisinin geçerliliğini sağlayacağına insanların estetik seçimleri karar verecek. İnsanlar kendilerine somut hiçbir kazanç vadetmeyen ancak kişisel saygınlıklarını kazanabildikleri edebiyattan yana mı olacaklar yoksa herkesin bir köşeyi dönme aracı olarak gördüğü dijital platformlardan mı?