Modern konut yapılarıyla dikkat çeken yerleşim: Büyükhusun Köyü ve B2 Evi

Ayvacık ilçesine bağlı 64 köyden biri olan Büyükhusun Köyü, Ayvacık’tan Küçükkuyu’ya giderken ilk köy olarak ziyaretçilerini karşılıyor. Çanakkale il merkezine 80 km ve Ayvacık ilçe merkezine ise 13 km uzaklıktaki köy, denize ise 2.5 km uzaklıkta yer alıyor. Çanakkale’nin en güneyinde bulunan Büyükhusun Köyü, Acıgöl, Kuşkonmaz, Namazgah, Sazak ve Yalı isimli beş mahalleden oluşuyor. Köy, bahçeli taş evler, meralar, ekili tarım alanları, zeytinlikler ve eğimli taş sokaklardan meydana geliyor.

Kaz Dağları’nın eteklerinde konumlanan Büyükhusun Köyü, bu sayede yemyeşil doğanın tam ortasında bulunuyor. Tertemiz havası ve yeşille maviyi birleştiren manzarasıyla herkesi kendine hayran bırakmayı başarıyor. Köyün çevresinde zeytinlikler, makilik alanlar, meralar, otlaklar ve ormanlık alanlar bulunuyor. En yaygın ağaç türleri ise Kazdağı köknarı, karaçam, kızılçam ve ardıç olarak karşımıza çıkıyor. Verimli toprakları ve konumu sayesinde zeytincilik yapılan alanlar da köyde büyük önem içeriyor. Bölgede aynı zamanda defne, kocayemiş, pırnal meşesi, kekik ve yabani zeytin de çokça bulunuyor.

Köy nüfusunun büyük oranı, burada doğup büyüyen kişilerden oluşuyor. Genellikle zeytincilik, tarım ve hayvancılıkla uğraşan halkın çoğunluğu 60 yaş üstü ailelerden meydana geliyor. Genç nüfus, 2000’li yılların başından itibaren büyük kentlere yerleştiğinden köydeki çocuk popülasyonu yok denecek kadar azalıyor. Ancak son dönemlerde büyük kentlerdeki çarpık kentleşme, hızlı nüfus artışı ve salgın hastalıklar gibi nedenlerden dolayı köy dışarıdan göç almaya başlıyor. Köyden ev alıp onardıktan sonra burada yaşamaya başlayan insanların artmasıyla birlikte konut ve arsa fiyatlarının da arttığı açıkça görülüyor. Tıpkı çevre köylerde olduğu gibi Büyükhusun Köyü’nde de yaz mevsimindeki nüfus, kış aylarına göre artış eğilimi gösteriyor. Bu da insanların burayı yazlık olarak kullanıyor olduğunu destekliyor.

Büyükhusun Köyü, geleneksel konut yapısını ve köy yaşantısını yıllardır korumaya devam ediyor. Yerleşim, tüm köyleri birbirine bağlayan ana yolun iki tarafında şekilleniyor. Yerleşim dokusu genel olarak geleneksel konut yapıları ve bu yapılara eklenmiş olan modern yapılardan oluşuyor. Bunun yanında çeşme, camii, sosyal ve ticari işlevli yapılar, okul ve tarlalar da köyün diğer unsurları arasında yer alıyor. Köyün tarihine bakıldığında ise merkezin cami olduğu ve köyün cami etrafında genişlediği belirtiliyor. Ortadan geçen ana yol ise köyü, kuzeyde otlak alanlar, güneyde ise zeytinlikler olarak ikiye bölüyor. Güneyde kalan kısım ilk dönem yapılarına ait ve sık dokudayken, kuzeyde kalan kısım daha yeni yapılmış binalardan ve ayrık bir dokudan oluşuyor.

Köyün yapılarında kullanılan malzemeler ağırlıklı olarak ahşap, taş ve toprak olarak sıralanıyor. Daha yeni yapılmış yapıların bazılarında görsel bütünlüğü bozmayacak şekilde beton kullanıldığı da görülüyor. Yapılar genelde yeşil avlulardan meydana geliyor. Eski zamanlardan kalmış olan yapıların çoğunluğu onarılarak kullanılmaya devam ediliyor. Ancak az da olsa bazı yapıların harap durumda ve bakımsız kaldığı görülüyor. Yapılar, bazıları tek katlıyken bazıları iki katlı olarak kullanılıyor. Ailelerin yaşadığı bu geleneksel köy evlerinde, ailenin genişlemesi durumunda avluya ek binalar yapıldığı da görülüyor. Konutlar iki katı geçmeyecek şekilde korunuyor.

Geleneksel köy yapılarının içinde, köy sakinlerinin vakit geçirmek için kullandıkları ‘hayat’ adı verilen avlular bulunuyor. Bu avlularda fırın, ahır, kümes, meyve-sebze yetiştirilen küçük boyutlu bahçeler ve zeytinyağı depoları yer alıyor. Bazı avlularda ise küçük köy tuvaletleri bulunuyor. Genellikle yapıların duvarları bölgede çıkan yerel taşlarla inşa edilirken döşeme ve merdivenlerin ahşap malzemeden yapıldığı görülüyor. Ayrıca yapıların çoğunlu düz toprak dama sahipken bazı evlerde ahşap konstrüksüyonlu ve kiremit örtülü çatılara da rastlanıyor. Yeni yapılan evlerin de çoğunluğunda bulunan düz toprak damlar, manzarayı izlemek için ve meyve-sebze kurutmak için kullanılıyor.

Büyükhusun Köyü’nde bulunan yapılar, arazinin eğiminden dolayı teraslı şekilde inşa ediliyor. Sokaklara bakan avlu duvarları genellikle insan boyundan yüksek ve taş şekilde yapılıyor. Ayrıca yapıların cephelerinde de çok fazla açıklık olması tercih edilmiyor. Bu sayede sokaklarda masif taş duvarların oluşturduğu bir doku ortaya çıkıyor. Yapıların dış cephelerinde sıvaya veya boyaya izin verilmiyor böylece görsel ve mimari açıdan bir bütünlük oluşturuluyor.

Yapıların bazıları büyük avlu duvarlarıyla içe dönük bir yapıya sahipken, bazı yapılar alçak düzensiz taş duvarlar ve sokağa açık bir avlu şeklinde düzenleniyor. Çatılar, saçaklar, pencere ve kapı açıklıkları, avlu duvarları gibi unsurlar cephe tipolojisini oldukça etkileyen elemanlar olarak öne çıkıyor. Köyün eğimli ve teraslı yapısı ise cephelerin daha da önemli bir hale gelmesini sağlıyor. Büyükhusun Köyü’nde farklı işlevler için kullanılan yerel taşların volkanik kökenli olduğu biliniyor. Ayrıca bu taşlar genellikle Arıklı ve Nusratlı’daki taş ocaklarından temin ediliyor.

Konutlara girişler avludan sağlandığı için sokağa açılan kapılar aslında avlu kapıları olarak kullanılıyor. Eski kapıların boyutları genelde hayvan bakımı ve tarım gibi faaliyetlerin yapılmasına imkan verecek şekilde seçiliyor. Eski zamanlardan günümüze gelen geleneksel kapılar genellikle ahşap ve çift kanatlı olarak inşa ediliyor.

Yeni yapılmış olan yapılar, kat sayısı ve görünüm olarak geleneksel köy yapılarına benzerlik gösterse de diğer açılardan farklılıklar içeriyor. Sokaklarda bulunan ve avlulara açılan kapıların çeşitliliği de bu farklılıklardan biri olarak karşımıza çıkıyor. Son zamanlarda kullanılan kapılar birbirinden farklı renk, doku ve malzemede kullanılıyor.

Köyün son zamanlarda yapılmış modern konutlarından biri olarak Han Tümertekin öncülüğünde tasarlanan B2 Evi öne çıkıyor. 2001 yılında yapımı tamamlanan konut, kübik formu sayesinde geleneksel Büyükhusun evlerine benzerlik sağlıyor. B2 Evi, işverenin yoğun iş temposundan uzaklaşarak yazlarını geçireceği dönemlik bir ev olarak inşa ediliyor. Yapı, bulunduğu arazi ile olan ilişkisi, yerel malzemelerin kullanımı ve geleneksel doku ile uyumu sayesinde 2004 yılında Ağa Han Mimarlık Ödülü’ne layık görülüyor.

Yapı, köyün eğimli topografyası dolayısıyla manzaraya yönelme ve teraslama tekniği göz önünde bulundurularak tasarlanıyor. Buna bağlı olarak yapının manzarayı gören güneydoğu cephesi şeffaf bir tasarıma sahipken, rüzgar yönünde kalan diğer cephelerin geçirgen olmayan malzemelerden seçildiği görülüyor.

Yapı, yazlık olarak kullanılacak olması dolayısıyla sade bir plana sahip olarak şekilde tasarlanıyor. Aynı zamanda yapının sirkülasyonunu sağlayan merdivenin dışarıda yer alması da bahçenin daha aktif hale gelmesini sağlıyor.

Betonarme yapıya sahip olan evde, betonarme perdeler arasında geleneksel ev tipolojisinde de gördüğümüz yerel taş kullanılıyor. Kullanılan yerel taş için bölge halkındaki taş ustalarıyla çalışılıyor. 600 m2 arsa üzerinde 150 m2 bir alana oturan yapının inşa aşamasında tasarımcılar, yerel malzemelerin kullanımı ve köy halkıyla işbirliği içinde çalışıyorlar.

Yapı, üçgensel bir arazi üzerine kuruluyor. Arazinin kuzey-güney aksında 7 metrelik bir eğim farkı bulunuyor. Han Tümertekin, bu eğimi geleneksel bir yöntem olarak teraslama tekniğiyle ele alıyor. İki teras şeklinde tasarlanan evin terasları arasında 1.3 metrelik kot farkı bulunuyor. Böylece B2 Evi de bu teraslardan birinin üzerine oturuyor.

Yapının dışında ve içinde minimalist bir çizgi belirleniyor. Böylece yapının iç mimarisi olabildiğince sade ve pratik olacak şekilde tasarlanıyor. Zemin katta bir oturma odası, üst katta ise iki adet yatak odası bulunuyor. Bu iki kat arasındaki sirkülasyon ise yapının dışındaki merdiven ile sağlıyor. Aynı zamanda banyo, çamaşır odası, mutfak ve depo alanı gibi bölümler evin içinde değil de bahçede yer alıyor. Yapının bahçesine konumlandırılmış olan yarı açık mekanda gerekli olan diğer birimler çözülüyor.

Büyükhusun Köyü, tıpkı B2 Evi gibi birçok yeni yapıya ev sahipliği yapıyor. Yerel halk, köyün olduğu halinin korunmasını arzuluyor. Bu konuda da yeni yapılacak yapıların tasarımcılarının, yerel kaynakları kullanmak ve geleneksel yapı tipolojisine uyum sağlamak konusunda özen göstermeleri gerekiyor.