Mimari dehalar topluluğu: Vitra Campus

Vitra Campus, Almanya’nın güneydoğu ucundaki Weil am Rhein’da yer alıyor. Kampüste 1950’lerde inşa edilen yapıların büyük bölümü 1981'de bir yıldırım çarpmasıyla çıkan büyük bir yangın sonucu yok oluyor. Vitra büyük yangının ardından çeşitli yıldız mimarlarla çalışarak kampüsü çağdaş mimari topluluğu olarak yeniden inşa ediyor.

Weil am Rhein, bir yandan Fransa’nın Saint-Louis şehriyle diğer yandan İsviçre’nin Basel şehri ile iç içe geçiyor. Mimarlar, kampüsü geliştirirken hem çevredeki yerleşim alanlarıyla hem de üç ülkenin birleştirdiği sınır üçgeninin doğal manzarası ile uyumlu eserler tasarlamayı hedefliyor.

Her biri gerçek anlamda Vitra için işlevsel olan mimari eserler, yer yer birbirleriyle tezat oluştursa da çevreleriyle uyum sağlıyor. Vitra Campus, Vitra’nın sahip olduğu tek düze imajdan uzak, açık bir proje bağlamında çeşitli seçenekler sunan kurumsal bir felsefeyi yansıtıyor.

40 yıllık çalışmanın ürünü olan Vitra Campus, sahip olduğu mimari yoğunluk ve kalite ile dünyanın her yerinden insanlar için mimari bir açık hava müzesi tanımlıyor. Kampüsteki mimari eserler, mimarları adına da birçok ilki barındırıyor. Frank Gehry ilk kez Vitra Campus için Avrupa’da bir eser tasarlarken, Zaha Hadid’in ilk eseri bu kampüste yer alıyor ve Tadao Ando ilk kez Japonya dışında bir yapı tasarlıyor.

Modern ve postmodern mimari eserleri ile tanınan Amerikalı mimar Philip Johnson, bir yazısında Vitra Campus için “1927'de Stuttgart'taki Weissenhofsiedlung’dan sonra Batı dünyasının en seçkin mimarları tarafından tasarlanan bir grup yapı tek bir yerde toplanmıştır.” sözlerine yer veriyor.

Vitra Campus’teki eserler şu anda kamusal ve özel alanlar olarak ikiye ayrılıyor. Vitra Tasarım Müzesi, VitraHaus, Promenade, Vitra Silde Tower ve Vitra Schaudepot kamusal alanda yer alarak sürekli olarak ziyaret edilebiliyor. Üretim tesislerinin bulunduğu özel alana ancak mimari geziler kapsamında girilebiliyor.

Vitra Design Museum, 1989 - Frank Gehry

Amerikalı mimar Frank Gehry, ilk kez Vitra Design Museum ile Avrupa’da bir mimari eser tasarlıyor. Gehry daha öncesinde Vitra ile birçok mobilya tasarımı için çalışıyor. Vitra Design Museum Vitra’nın sahip olduğu geniş koleksiyonu hem halka sergileme hem de depolama ihtiyacına çözüm sunuyor. Gehry'nin önceki tasarımları postmodernizmin etkisindeyken müzenin tasarımı dekonstrüktivizm akımına ön ayak oluyor.

Vitra Design Museum, beyaz alçı cephe, çinko çatı ve basit geometrik formlardan meydana geliyor. Klasik mimari unsurlar, adeta birbirlerinden ayrılıp hareket etmeye başlayarak dinamik bir heykel olarak tasarlanıyor. Bina aslında bir müzenin ihtiyaç duyduğu karmaşık işlevleri cephesine yansıtıyor. İç mekanı aydınlatan ana unsur olan ışıklık ve spiral merdivenler dışarıdan net bir şekilde görülüyor.

Vitra Design Museum Gallery and Gatehouse, 1989-2003 - Frank Gehry

Frank Gehry, 1989’da Vitra Design Museum ile birlikte kampüsün girişinde küçük bir giriş kontrol yapısı tasarlıyor. 2003 yılında ise yine Gehry bu kontrol yapısına ek bir galeri alanı tasarlıyor. Yapının mimari dili Vitra Design Museum’la büyük benzerlik gösteriyor. Galeri alanında ana müzeye ek olarak güncel ve genellikle deneysel sergiler yapılıyor.

Gatehouse (kontrol yapısı), kampüste halka açık olmayan ve rehberli bir turla ziyaret edilen alana girişi sağlıyor. Galeri alanında ise 2010 yılına kadar VitraHaus’un inşa edildiği müze mağazası yer alıyor.

Factory Building, 1989 - Frank Gehry

Frank Gehry, Vitra Design Museum’la aynı dönemde müzenin hemen yanındaki alana çeşitli işlevler içeren bir fabrika tasarlıyor. Tasarımın indirgenmiş temel formu tıpkı müzede olduğu gibi iç mekandaki işlevleri yansıtıyor. Yapının başındaki Gehry'nin tipik heykelsi formlarına sahip iki giriş alanı, müze ile görsel bağlantı kuruyor.

Yapı içerisinde üretim alanları, showroom, test merkezi, kafeterya ve ofisler yer alıyor. Tüm salona hakim olan birinci kat pencereleri, ziyaretçilerin üretim aşamalarını kesintisiz şekilde gözlemlemelerine olanak tanıyor.

Factory Building, 1994 - Álvaro Siza

Álvaro Siza’nın tasarladığı büyük ve sade tuğla fabrika binası, 19. yüzyılın anonim fabrika yapılarını anımsatıyor. Oldukça sade bir görünüme sahip olan yapı, kampüs içerisinde diğer yapılara kıyasla mütevaziliğiyle dikkat çekiyor. Üretim tesisi, tuğla kaplamasıyla 1981'de yanan fabrika yapılarına atıfta bulunuyor.

Fabrikayı, bitişiğindeki Nicholas Grimshaw'ın tasarımına bağlayan çelik çatı konstrüksiyonu, yapının en dikkat çekici unsuru olarak öne çıkıyor. Oldukça yüksekte konumlanan strüktür, kampüsün girişinden Zaha Hadid'in tasarladığı itfaiye istasyonunun doğrudan görünmesini sağlıyor. Yağmur yağdığında ise alçaltılarak fabrikalar arasında geçişe koruma sağlıyor.

Factory Building, 1981-1983 - Nicholas Grimshaw

1981’deki yıkıcı yangının hemen ardından Nicholas Grimshaw kampüsün yeniden inşası için seçilen ilk mimar oluyor. Sigorta, fabrika üretiminin yalnızca altı aylık dönemini karşıladığından Grimshaw oldukça hızlı şekilde inşa edilebilecek bir tasarım yapıyor. Basit prefabrike metal elemanlardan oluşan fabrika, oluklu sac ile kaplanıyor ve yapının endüstriyel işlevine işaret ediyor.

1983’te ise kapasite artışı için Grimshaw’ın imzasını taşıyan ikinci bir fabrika yapısı inşa ediliyor. İkinci fabrika tasarımı ilkiyle neredeyse aynı özellikleri taşıyor. Her iki fabrika da aktif şekilde üretim için kullanılıyor.

Fire Station, 1994 - Zaha Hadid

1981’deki yangının bütün fabrikaya zarar vermesi sebebiyle Vitra, kampüs içerisinde kendi itfaiye istasyonunu kurmaya karar veriyor. Zaha Hadid, itfaiye istasyonunu keskin hatlara sahip heykelsi formlardan tasarlıyor. Yapının açılı yüzeyleri bitişik fabrika binalarının düz yüzeyleri arasında kontrast oluşturuyor.

Betonarme yapının tamamı özel kalıplara yerinde dökülüyor. İtfaiye İstasyonu, Zaha Hadid’in tasarladığı ilk bina olma özelliğini taşıyor. İtfaiye araçları için garaj, soyunma odaları, duşlar, bir konferans odası ve mini bir mutfak içeren yapı günümüzde etkinlikler ve sergiler için kullanılıyor.

Conference Pavilion, 1993 - Tadao Ando

Tadao Ando’nun Konferans Köşkü, 1993 yılında tamamlandığında mimarın Japonya dışındaki ilk tasarımı olarak karşımıza çıkıyor.Yapının merkezindeki avlu alçaltılarak çevreden ayrılıyor ve yapıya bir ibadet alanı sükuneti kazandırılıyor. Avludan başlayan dar koridorlar ve rampalar, konferans salonlarına uzanıyor.

Brüt betonun pürüzsüz dokusu ve doğal ahşap yüzeyler, tasarımın sahip olduğu dingin atmosferi destekliyor. Ando'nun batı ve doğu mimari gelenekleri arasında oluşturmaya çalıştığı sentez, yapının ışık dağılımında ve çevredeki kiraz ağaçlarında kendini gösteriyor.

Dome, 1975 - Richard Buckminster Fuller

20. yüzyılın sayılı deneysel mimarlarından olan Richard Buckminster Fuller, kendi kendini destekleyen kubbe formuna sahip jeodezik yapılar üzerinde çalışıyor. Fuller, kurduğu şirkette çeşitli jeodezik yapı modelleri üretiyor. Vitra Campus’te yer alan kubbe, 1975 yılında Charter Industries şirketi tarafından endüstriyel olarak üretiliyor. 2000 yılında, Rolf Fehlbaum yapıyı bir müzayedede satın alarak aynı yıl Weil am Rhein'de kuruyor.

Kampüsteki yapının serüveni Fuller’in jeodezik yapıları geliştirme hedefini canlı olarak kanıtlıyor. Strüktürü oluşturan alüminyum borular, üzerlerindeki yuvalar aracılığıyla birbirlerine geçiyor. Sistem, yapının hızlı bir şekilde monte edilmesini, sökülmesini ve taşınmasını kolaylaştırıyor. Kubbe günümüzde çeşitli etkinlikler ve programlar için kullanılıyor.

Petrol Station, 1953 - Jean Prouvé

Jean Prouvé, kendi atölyesinde metal yapılardan oluşan mobilyalar ve binalar tasarlıyor. Kampüste yer alan benzin istasyonunu kardeşi Henri Prouvé ile birlikte 1953’te özel bir şirket için geliştiriyor. Aslında Fransa’da yer alan istasyon, türünün son 3 örneğinden biri olarak 2003 yılında Vitra Campus’e getiriliyor.

Modüler yapı, temel olarak köşeli alüminyum parçalardan ve delikli saclardan meydana geliyor. Taşıyıcı strüktür renk seçimiyle diğer bileşenlerden ayrılıyor. Benzin istasyonu, Prouvé'nin geliştirdiği metal yapı tekniklerindeki tasarım ilkelerini simgeliyor.

Balancing Tools, 1984 - Claes Oldenburg & Coosje van Bruggen

Claes Oldenburg ve Coosje van Bruggen çifti, Pop Art'ın önde gelen isimleri arasında yer alıyor. Çift, 1960'lardan itibaren gündelik nesnelerin anıtsal oranda büyütülmüş heykelleri üzerinde çalışıyor. Balancing Tools heykeli, mobilya üretiminde kullanılan başlıca aletleri büyük bir ölçekte tasvir ediyor.

Heykel, Vitra firmasının kurucusu Willi Fehlbaum’un 70. doğum günü için çocukları tarafından yaptırılıyor. Basit ana renklerden oluşan çekiç, pense ve tornavida üçlüsü, mobilya tasarım sürecinin merkezinde yer alan sanat ve teknolojinin ilişkisini yansıtıyor. Heykel ana yolun sınırındaki boş alanda yer alıyor.

VitraHaus, 2010 - Herzog & de Meuron

Herzog & de Meuron’un tasarladığı Vitra'nın amiral mağazası VitraHaus, tesislerde üretilen geniş ürün yelpazesinin tek çatı altında sergilenmesine olanak tanıyor. Tasarımın temel yapısı, farklı açılarda üst üste istiflenmiş beşik çatılı ev formunda on iki uzun hacimden meydana geliyor. Yerel konutlardan ilhamla belirlenen hacimlerin formu, iç mekanda ürünlerin sergilenmesi için ev benzeri alanlar oluşturuyor.

İstiflenen hacimlerin, beşik çatılı ev formundaki uçları açık bırakılarak bir yandan iç mekandaki ürünler için vitrin oluşturuluyor, diğer yandan ziyaretçilerin kampüse ve çevreye farklı açılardan bakmaları sağlanıyor. İstiflenmiş hacimler, iç içe geçmiş mekanlar oluşturuyor ve ziyaretçilerini labirenti andıran iç mekanında keşfe davet ediyor.

Factory Building, 2012 - SANAA

Japon mimarlık ofisi SANAA’nın tasarladığı fabrika yapısı 2012'de tamamlanıyor. Yapı oval bir formdan oluşuyor ve bu sayede kamyonların dolaşımı için ideal alan sağlanarak lojistik operasyonlar için en uygun hale getiriliyor. SANAA büyük ölçekli yapıda yapay aydınlatmaya olan bağımlılığı önlemek için çatıyı ışıklıklarla donatıyor ve iç mekana gün ışığı erişimi sağlıyor.

SANAA hafifliği konsept edindiği mimari tarzını Vitra Campus’teki fabrika yapısına da uyguluyor. Yapıyı dalgalı akrilik paneller ile yapılan beyaz bir perde cephe sarıyor. Cephenin akıcı karakteri, kampüsteki en büyük yapı olmasına rağmen binaya hafif bir görünüm kazandırıyor.

Álvaro-Siza-Promenade, 2014 - Álvaro Siza

Álvaro Siza’nın tasarladığı iki metrelik gürgen ağacı çitlerle sınırlanmış gezinti yolu 500 metre boyunca uzanıyor. Çitler yolu çevrelerken bazı noktalarda genişleyerek yeşil alanları oluşturuyor. Ağaç çitler mevsim geçişlerini vurgularken, bitki örtüsü Siza'nın tasarladığı fabrika yapısında görülen sert malzemelerle eşleştiriliyor. Tasarımın formu ve kullanılan malzemeler özellikle az sayıda tercih ediliyor.

Yola farklı deneyimler sunan tasarlanmış bölümler eklemleniyor. Siza bu bölümleri tasarlarken doğa ve mimarinin ayırt edilemez şekilde kaynaşması düşüncesine karşı çıkıyor. Tasarımda peyzaj ve geometrinin bağımsız karakterlere sahip olması amaçlanıyor ve aralarında denge sağlanıyor.

Vitra Slide Tower, 2014 - Carsten Höller

Alman sanatçı Carsten Höller’in tasarladığı Vitra Slide Tower, seyir terası, kaydırak ve sanat enstalasyonunu bir araya getiriyor. Üç diyagonal çelik sütun yapıyı taşırken tepe noktada birleşiyor. Sütunların birleşme noktasında altı metre çapında bir saat bulunuyor. Metalik kule 30,7 metrelik bir yüksekliğe erişiyor.

Kulenin tepesine, üç sütuna monte edilmiş ara sahanlıklara sahip çift kanatlı bir merdiven aracılığıyla erişiliyor. Seyir terası, Vitra Campus ve bölgenin panoramik manzarasını sunuyor. Kuleye ismini veren döner kaydırak, seyir platformundan başlayarak zemin kota ulaşıyor.

Vitra Schaudepot, 2016 - Herzog & de Meuron

Herzog & de Meuron'un kampüste tasarladığı ikinci bina olan Vitra Schaudepot, bir müze deposunun karmaşık gereksinimleri ile bir endüstriyel binanın sade görünümünü bir araya getiriyor. Schaudepot’un penceresiz yekpare cephesi, beşik çatı formu, elle kırılmış tuğla yüzeyleri ile monolitik bir görünüm sunuyor.

İç mekanda ideal aydınlatma koşullarında koleksiyondaki değerli parçalar ve çeşitli geçici sergiler bulunuyor. Yapının yanındaki uzantı, binayı mevcutta bulunan restorasyon atölyesine, koleksiyonun diğer depolarına ve kütüphaneye bağlıyor. Yapının önündeki yükseltilmiş avlu, Schaudepot'un Vitra Campus ile arasındaki bağlantıyı oluşturuyor.

Bus Stop, 2006 - Jasper Morrison

Kampüsün girişindeki ana yolda konumlanan durakların, yerel yönetim tarafından yenilenmesi planlanırken Vitra devreye girerek tasarım işini üstleniyor. Jasper Morrison Vitra Campus’e özel ikiz otobüs durakları tasarlıyor. Zarif ve sade tasarım, cilalı çelik ve camdan meydana geliyor. Cam duvarlar komşu kasabanın ve kampüsün manzarasını engellemiyor.

Duraklarda oturma alanı olarak Charles ve Ray Eames çiftinin 1951 yılında tasarladığı ve Vitra’nin ürettiği Wire Chair kullanılıyor. Duraklar sade ama dikkat çekici tasarımlarıyla kampüsün girişinde ziyaretçileri karşılıyor.

Diogene, 2013 - Renzo Piano

Renzo Piano tarafından tasarlanan Diogene, kampüsteki mimari topluluğun en küçük binası olma özelliğini taşıyor. Renzo Piano, sadece 6 m²’lik bir alanda geçici yaşam esnasında ihtiyaç duyulan bütün işlevleri bir araya getiren bir yaşam ünitesi geliştiriyor.

Mütevazi bir yaşam alanına sahip olan “Diogene”, ismini dünyevi lüksleri fazlalık ve gereksiz bulduğu için bir fıçıda yaşadığı bilinen Yunan filozof Sinoplu Diogenes'ten alıyor. Proje aslında bir müşterisi olmadan Renzo Piano tarafından prototip olarak geliştiriliyor. Vitra Onursal Başkanı Rolf Fehlbaum prototipi görerek Piano ile bir araya geliyor ve projeyi devreye sokuyor.

Blockhaus, 2018 - Thomas Schütte

Blockhaus, Thomas Schütte tarafından bir barınak görevi gören su içme alanı olarak tasarlanıyor. Yapı, kampüsteki diğer mimari eserlerden farklı ilkeler benimseyerek bir kontrast oluşturuyor. Altıgen planlı yapı, zamanla gri renge bürünecek olan işlenmemiş kuzey çam kütükleriyle yığma şekilde inşa ediliyor.

Keskin açılara sahip çatı, titanyum çinko kiremitlerle kaplanarak ahşap duvarlarla kontrast oluşturuyor ve dikkat çekiyor. Yapının tek tarafındaki açıklık insanları su içmeye davet ediyor. Proje aslında Thomas Schütte tarafından 2016 yılında 1/10 ölçekli model olarak Galerie Konrad Fischer'de sergilenmek üzere tasarlanıyor. Tasarım, Vitra Onursal Başkanı Rolf Fehlbaum’un dikkatini çekiyor ve Fehlbaum, Schütte ile temasa geçerek Vitra Campus için tam ölçekli halini gerçekleştirmesini istiyor.

Oudolf Garden, 2020 - Piet Oudolf

Vitra Campus’teki son proje bir peyzaj tasarımı oluyor. Piet Oudolf’un peyzaj tasarımı, çok yıllık bitkilerden oluşuyor ve 4000 m²’lik bir alana yayılıyor. Oudolf'un projeleri, yabani ve evcilleşmemiş görülen bitkilerin, titiz bir planlama ile bir araya getirme konsepti çevresinde gelişiyor. Bu organizasyon; detaylı dikim planı, net zaman çizelgesi, doğru bitkiler üzerine yoğun araştırma gerektiriyor.

Tasarım, ziyaretçilerin odağını kampüsteki binalardan uzaklaştırarak zemine çekmeyi hedefliyor. Derin araştırma ve analizlerle tasarlanan doğal yapı, çok yıllık ve kendi kendini yenileyen uzun ömürlü bitkilerden oluşuyor. Bu sayede kampüsteki biyolojik çeşitlilik kesintisiz şekilde artıyor.

The Vitra Designweg, 2021 - Ronan & Erwan Bouroullec

Vitra Designweg, Vitra Campus ile Weil am Rhein'in merkezindeki tramvay durağı arasındaki yolda gerçekleştiriliyor. Ronan & Erwan Bouroullec’in tasarladığı 12 cam sütun, Vitra’nın ünlü koleksiyonundan ikonik modern mobilyaların küçük modellerini sergiliyor. Çalışma, Vitra’nın 200 yıllık mobilya tasarım serüvenine kısa bir bakış sağlıyor.

Vitra Designweg, Vitra’nın kültürel tarihine yönelik bir eğitim yolu olarak geliştiriliyor ve kentsel peyzajı zenginleştiriyor. Vitra Onursal Başkanı Rolf Fehlbaum’un yönlendirmesiyle fikir üzerinde birkaç yıl boyunca çalışılıyor. Vitra Design Museum’un devamı şeklinde geliştirilen projede mobilyaların modelleri cam tüpler içerisinde sürekli dönüyor.

Airstream Kiosk, 1968

Airstream’in orijinal 1968 Airstream Globetrotter 20 modeli kampüs için bir büfeye dönüştürülüyor. Araç, Amerika’nın Nevada eyaletinde bir karavan avcısı tarafından keşfediliyor ve Almanya'nın Hamburg kentine gönderiliyor. 2011 yılında Vitra tarafından satın alınan çekme karavan, restore ediliyor ve kampüse yerleştiriliyor. Karavan büfe, kampüste yemek satışı için kullanılıyor.

Vitra Campus turu: