Leonardo da Vinci’nin ünlü eseri: Son Akşam Yemeği

Son Akşam Yemeği, Leonardo da Vinci'nin yapmış olduğu Rönesans ressamlarının çokça işlediği konulardan biridir. Sanatçı bu eserini, İtalya’nın Milano şehrindeki Santa Maria Della Grazie Kilisesi’nin yemek salonu için yapmıştır. Eser, rahiplerin yemek yediği salona yapılacağı için freskin konusu; İsa’nın havarileriyle yediği son akşam yemeği olarak belirlenmiştir.

Eser, 1495-1498 yılları arasında resmedilmiştir. Tuval üzerine yağlı boya değil, duvar yüzeyine tempera tekniği ile yapılmıştır. Son Akşam Yemeği, resim sanatındaki birkaç kırılma noktasından biridir. Bu eser, Batı resim sanatında ciddi bir değişimin başlangıcı olarak kabul edilmektedir. Leonardo Da Vinci, aydın bir filozof olarak Rönesans insanını yansıtmaktadır. Bu eseri de Batı kültürünü ve aydınlanmayı sembolize etmektedir.

Freskte işlenen olay bir İncil sahnesidir. Bu sahnede, son akşam yemeğindeki İsa ve havarileri Kutsal Kase'den şarap içmekte ve ekmek yemektedirler.

‘Hamursuzun birinci gününde havariler sofranın nerede hazırlanacağını sorarlar. (Hamursuz: Yahudilerin 7 Nisan ile 13 Nisan tarihlerinde mayasız ekmek yediği bir ibadettir.) İsa onlara yemek yiyecekleri yeri söyler. Akşam olduğunda evde toplanırlar. Bu sırada on iki havariden olan Yahuda İskariot İsa’yı öldürmek isteyen baş rahiplere, otuz gümüş karşılığında Hz.İsa’yı ele vereceğine dair söz verir. Bu yüzden de uygun bir fırsat kollar. İsa, yemek esnasında şöyle der:

‘Size derim ki, içinizden biri beni ele verecek.’ çok üzülen havariler telaşlanarak ‘ Ben miyim?’ diye sormaya başlarlar. İsa ise öyle cevap verir:

‘Benimle birlikte sahana ekmek banan biri, bana ihanet edecek. Tanrı’nın oğlu alnına yazıldığı için gidiyor ama Tanrı’nın oğluna ihanet edenin başına gelecekleri düşünün! Hiç doğmasaydı onun için daha iyi olurdu.’ İşte o zaman Yahuda İskaryot: ‘Ben miyim ?’ dediğinde İsa, ‘Ağzınla söyledin’ der.’ (Matta,26:14-25)

Yemek sırasında İsa eline ekmek alır, şükredip böler ve öğrencilerine verir:

‘Alın, yiyin.’ der, ‘Bu benim bedenimdir.’ Sonra bir kâse şarap alıp şükreder ve bunu öğrencilerine vererek, “Hepiniz bundan için” der. “Çünkü bu benim kanımdır, günahların bağışlanması için birçokları uğruna akıtılan antlaşma kanıdır." (Matta 26:17-28)

Batı sanatında bu sahnede, genellikle bir masa etrafında İsa ve havarileri gösterilir. Erken Hristiyan Sanatı dönemlerinden beri birçok kez resmedilen bu sahnenin kompozisyon sorunları, ilk defa Leonardo’nun Son Akşam Yemeği eserinde çözülmeye başlanmıştır.

Leonardo da Vinci’nin “Son Akşam Yemeği” Santa Maria delle Grazie Manastırı yemekhanesindeki dörtgen salonun dar kenarını tümüyle kaplar. Eser, yaklaşık dokuz metre genişliğiyle Leonardo'nun en büyük eseri olur.

Bu sahnenin daha önceki tasvirlerinde, İsa sakin bir şekilde kutsal ekmeği paylaştırırken Yahuda hariç tüm havariler masada yan yana oturmaktadır. Yahuda’nın kimliğini vurgulamak için ressamlar birtakım yöntemlere başvururlar. Geleneksel betimlemelerde; Yahuda, kutsal figürleri sembolize eden haleden yoksun, masanın diğer tarafında ayakta veya insanlara arkası dönük biçimlerde tasvir edilmiştir.

Leonardo da Vinci, Son Akşam Yemeği eserini bu versiyonlardan oldukça farklı bir biçimde ele almıştır. Sahnede genel olarak bir hareketlilik ve heyecan hissedilirken her figürün ince ince işlendiği görülmektedir. Ayrıca Yahuda ilk defa bu eserde diğer havarilerle birlikte betimlenmiştir. Leonardo, resimdeki sahne tasarımı ve Yahuda’nın kimliğini açığa çıkarma biçimiyle konuya farklı bir bakış açısı kazandırmıştır.

Leonardo eserinde, uzun yemek masasının merkezinde konumlanan İsa’nın iki yanında yer alan havarileri, üçerli gruplar halinde resmetmiştir. Kutsal Kitap’tan İsa’nın havarilerine “Size doğrusunu söyleyeyim, sizden biri bana ihanet edecek”, (Matta 26:21) dediği ana yoğunlaşmıştır. Havariler, İsa’nın bu açıklamasının şaşkınlığı içerisinde, hainin kim olduğunu sorgulayan bir tavır içerisinde betimlenmiştir.

Eserde İsa, kutsanmış bir biçimde, arka kısmındaki manzaralı pencereden gelen ışıkla ön plana çıkarılmıştır. İsa aynı zamanda tek kaçışlı perspektif ile çizilmiş resmin merkezinde yer alır. Heyecan ile hareket halinde olan havarilerin aksine İsa, sanki hüzünlü ve sakin bir biçimde ellerini masanın üzerine koymuştur. Efkaristiya (şükür sunmak) da resimde işlenmiştir; İsa’nın bir eli ekmeği, öteki eli ise şarabı göstermektedir.

Castagno’nun Son Akşam Yemeği tablosu ise Floransa’daki Sant'Apollonia’da bir yemekhanede yer alır. Erken Rönesans'a ait bir çalışmadır. 1447’de yapılmış olan bu eserde, masanın iki tarafına oturmuş yemek yiyen havariler ve onların ortasında konumlandırılmış İsa görülmektedir. Ancak bir figür havarilerin karşısında oturur bir biçimde betimlenmiştir. Castagno kendine özgü bakış açısıyla İsa’ya ihanet edecek olan Yahuda’yı diğer havarilerden ayırarak, hainin o olduğunu açıkça göstermeyi tercih etmiştir.

Castagno bu resminde, kolon işlemeleri, tablonun her iki yanındaki heykelleri ve duvardaki mermer süslemeleriyle hayali bir mekan kurgulamıştır. Farklı bir perspektif açısı kullanıldığı için masanın üzerindeki eşyalar görülmemiştir. Sanatçının son akşam yemeği temasını diğer aynı konulu eserlerden daha farklı bir şekilde ele aldığı görülmektedir.

Leonardo'nun "Son Akşam Yemeği" (The Last Supper) Freski: