İzmir’deki Tarihi Sabun Fabrikası’nın dönüşümü

İzmir'de bulunan 1200 metrekarelik iki katlı taş yapı, hem kültürel mirasa hem de konumlandığı bölgeye kazandırılıyor.
İzmir'de bulunan 1200 metrekarelik iki katlı taş yapı, hem kültürel mirasa hem de konumlandığı bölgeye kazandırılıyor.

Rotterdam ve Ankara merkezli mimarlık ofisi ONZ Architects, terk edilmiş bir sabun fabrikasını dinamik bir araştırma laboratuvarına dönüştürüyor. Yapay zeka teknolojilerini kullanan bir enerji şirketi olan Vitus Commodities için tasarlanan Algoritma Fabrikası İzmir Urla’da yer alıyor.

Vitus Commodities Algoritma Fabrikası, İzmir.
Vitus Commodities Algoritma Fabrikası, İzmir.

Osmanlı Devleti’nde zeytinyağı, sabunun en önemli hammaddesi olarak kabul ediliyor. Hatta 20. yüzyılın başlarına kadar zeytinyağı dışında başka yağların sabun yapımına elverişli olmadığı kanaati bulunuyor. Bu sebeple sabunhaneler, zeytin yetiştirilen alanlara kuruluyor.

Osmanlı döneminde, 19. yüzyıla kadar küçük ölçekli sabun işletmeleri varken sanayi ve hammaddelerin gelişimiyle, sayıları git gide artıyor.
Osmanlı döneminde, 19. yüzyıla kadar küçük ölçekli sabun işletmeleri varken sanayi ve hammaddelerin gelişimiyle, sayıları git gide artıyor.

Kullanılan hammaddelerin değişmesi ve yurt dışından makine getirilmesinin kolaylaştırılması ile 19. yüzyılın ortalarında daha büyük ölçekli sabun fabrikaları kuruluyor. Urla’daki sabun fabrikası da, bu örneklerden biri olarak günümüze ulaşıyor.

Vitus Commodities, terk edilmiş tarihi bir yapıyı dönüştürerek kültürel bir değeri gelecek nesillere aktarmayı hedefliyor.
Vitus Commodities, terk edilmiş tarihi bir yapıyı dönüştürerek kültürel bir değeri gelecek nesillere aktarmayı hedefliyor.

Sabun fabrikasının 1950-1970 yılları arasında inşa edildiğine dair kayıtlar bulunuyor. Fabrika, uzun yıllar faaliyet gösterdikten sonra Vitus Commodities tarafından satın alınana kadar atıl kalıyor.

Sabun fabrikası; İzmir I Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’nun 05.07.1996 tarihli ve 6121 sayılı kararı ile belirlenen I. Derece Arkeolojik Sit Alanı sınırları içerisinde bulunuyor.
Sabun fabrikası; İzmir I Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’nun 05.07.1996 tarihli ve 6121 sayılı kararı ile belirlenen I. Derece Arkeolojik Sit Alanı sınırları içerisinde bulunuyor.

Vitus Commodities, Algoritma Fabrikası olarak düşündükleri yeni çalışma alanlarının ancak tarihi bir fabrika yapısının dönüştürülmesi ile mümkün olabileceğini düşünerek merkezini Urla’ya taşıma kararı alıyor. Tarihi taş yapının algoritma fabrikasına dönüşümünde; restorasyon çalışmaları yaklaşık 3 yıl sürerek, 2020 yılının Haziran ayında tamamlanıyor.

İki katlı yapının ahşap çatıyla kaplı üst katında, açık bir çalışma alanı bulunuyor.
İki katlı yapının ahşap çatıyla kaplı üst katında, açık bir çalışma alanı bulunuyor.

Betonarme sistemle inşa edilmiş fabrikanın ‘‘L’’ şeklinde bir plan yerleşimi bulunuyor. Yapının çatısında ise beşik çatı sistemi ile Marsilya tipi kiremitler tercih ediliyor.

Lobi tasarımında; lacivert-krem tonları ve farklı renklere boyanmış geometrik şekiller dikkat çekiyor.
Lobi tasarımında; lacivert-krem tonları ve farklı renklere boyanmış geometrik şekiller dikkat çekiyor.

Vitus Commodities Algoritma Fabrikası’nda zemin kat; özel ofis ve toplantı odaları için düzenleniyor. Üst katta ise esnek tasarımlı ortak çalışma alanları bulunuyor. Çalışma alanlarının çeşitliliği, mekanların farklı şekillerde kullanılmasına olanak tanırken aynı zamanda, kullanıcıların birbirleri arasındaki etkileşimlerini teşvik ediyor.

Urla İskele Mahallesi’ne kayıtlı sabun fabrikasının, İzmir I Numaralı Kültür ve Tabiat varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun 17.01.2008 tarihli ve 2894 sayılı kararı ile 2. grup korunması gerekli taşınmaz kültür varlığı olarak tescili bulunuyor.
Urla İskele Mahallesi’ne kayıtlı sabun fabrikasının, İzmir I Numaralı Kültür ve Tabiat varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun 17.01.2008 tarihli ve 2894 sayılı kararı ile 2. grup korunması gerekli taşınmaz kültür varlığı olarak tescili bulunuyor.

Tarihi sabun fabrikası kent hafızasında önemli bir yer tutuyor. Bu sebeple, yapının dönüşümü sonrası; bölge halkı tarafından ziyaret edilebilecek ve kullanılabilecek bir mekana dönüştürülmesi, tasarımın en önemli parçalarından biri haline geliyor.

İç mekanda yoğun ahşap malzeme kullanımı göze çarpıyor.
İç mekanda yoğun ahşap malzeme kullanımı göze çarpıyor.

Bu amaç doğrultusunda, avlunun büyük bir kısmı açık bir sanat galerisi şeklinde düzenleniyor. Avlu ise sabun üretimi için kullanılan eski makinelerin sergileneceği bir açık hava müzesine dönüştürülüyor. Bu dönüşüm sonrası, yerel halk ve ziyaretçilerin bu tarihi yapıyı deneyimleyebilmesi sağlanıyor.

Üst katta, kullanıcıların atıştırmalık ve içecek alabildikleri mini bir mutfak bulunuyor.
Üst katta, kullanıcıların atıştırmalık ve içecek alabildikleri mini bir mutfak bulunuyor.

Yapıda, malzeme seçimi yapılırken endüstriyel arka planla uyumlu olacak şekilde; beton, ahşap ve korten metal kullanılıyor. Vitus Commodities’in dinamizmini yansıtmak için mekanlarda farklı renkler tercih ediliyor. Zemin kattaki yer ve tavan döşemesi beton bırakılarak tesisat boruları ve kablolar görünür kılınırken, birinci katta ahşap çatı strüktürünü korumak amacıyla tüm armatürler gizleniyor.

Zemin kat planı.
Zemin kat planı.

Yapı, insanların bir araya gelebilecekleri ve yeni fikirler üretmenin heyecanını yaşayabilecekleri bir merkez olmayı amaçlıyor.

1.kat planı.
1.kat planı.

Kesitler.
Kesitler.

Kesit ve görünüşler.
Kesit ve görünüşler.

Projeyi daha detaylı incelemek için:

Proje

Vitus Commodities Algoritma Fabrikası

Tasarım

ONZ Mimarlık

Tasarım ekibi

Onat Öktem, Zeynep Öktem

İşveren

Vitus Commidities

Danışman

Hakan Ceritoğlu

Yardımcı mimarlar

Ege Yüksek, Figen Yücel

Ana yüklenici

ONZ Mimarlık

Peyzaj projesi

Onat Öktem ONZ Mimarlık, Murat Memlük, MDesign

Proje yöneticisi

Onat Öktem

Statik projesi

Deniz Alkan Mühendislik

Mekanik projesi

Akım Mühendislik

Elektrik projesi

Esan Mühendislik

Tesisat projesi

Akım Mühendislik

Proje yeri

Urla / İzmir

Tasarım yılı

2017

Yapım yılı

2020