Çok yönlü bir tezhip sanatçısı: Süheyl Ünver
Hekimliğinin yanı sıra şair ve yazar olan Süheyl Ünver, aynı zamanda geleneksel sanat dallarından hat, tezhip ve minyatür ile yakından ilgilenir. Birçok el yazması esere ve seyahat defterine sahip olan Ünver, etrafındaki insanlar tarafından boş durmayı sevmeyen, çok çalışkan biri olarak anlatılır.
17 Şubat 1898 yılında İstanbul’da doğmuş olan sanatçının tam adı Ahmet Süheyl Ünver’dir. Ünver, Muhaberât-ı Umumiye Müdürü ve ulemadan Tırnovalı Mustafa Enver Bey’in oğlu, ünlü Hattat Mehmet Şevki Efendi’nin torunudur.
Süheyl Ünver, öğrencilik yıllarında, tıp öğrenimi sırasında aynı zamanda güzel sanatlarla da ilgilenir. 1916-1923 yıllarında Medresetü’l Hattatîn’de; ebru, tezhip, minyatür ve hat sanatı üzerine eğitim alır. Ressam Hoca Ali Rıza’dan özel karakalem ve suluboya; Yeniköylü Nuri, İsmail Hakkı Altunbezer ve Tahirzade Hüseyin Efendilerden de hat, tezhip ve minyatür alanında öğrenim görür.
Doktor Ahmet Süheyl, 1925 yılında Mekteb-i Sanayi’de dersler verir. 1927’de, Paris’e giderek iç hastalıkları uzmanlığı öğrenimini tamamlar. Paris’te kaldığı iki yıl içerisinde, Millî Kütüphane’deki Osmanlı minyatürlerini inceler. Bu süre zarfında yüksek lisansını tamamlayan Ünver, 1929’da, Türkiye’ye dönüş yapar. Türkiye’ye döndükten sonra Topkapı Sarayı’ndaki nakışhaneyi düzenleyerek burada yıllarca tezhip ve minyatür dersleri verir. Bu sırada Süheyl Ünver, 1939’da profesörlüğe, 1949’da ordinaryüs profesörlüğüne yükselir.
Ünver, tıp tarihi araştırmaları yapmak üzere gittiği Avrupa ve Amerika’da, Türk süsleme sanatı sergileri açar. Sanat seminerlerini, mensubu olduğu İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde, kurucusu olduğu Tıp Tarihi ve Deontoloji Enstitüsü’nde, sonrasında ise Cerrahpaşa Tıp Fakültesi’nde kurucusu olduğu Tıp Tarihi ve Deontoloji Anabilim Dalı kürsüsünde sürdürür. Bu enstitüde, bağış yoluyla topladığı kitaplarla, Türkiye’nin alanında en kapsamlı tıp kütüphanesini oluşturur.
A. Süheyl Ünver, Türk Tarih Kurumu’nun kuruluşunda da görev alır. Türk tıp tarihini; “Selçuklu Tıbbı” ve “Osmanlı Tıbbı” olarak iki ana başlık altında inceler. O dönemlerdeki hastalıkların tedavi yöntemleri ile birlikte medrese ve hastane binalarının yapı ve bezeme özelliklerini araştırır. Ünver, bir sanat tarihçisi olarak; minyatür, hat ve ebru gibi Türk geleneksel sanatlarını ve bu sanatların ustalarını inceleyerek bu eserlerle ilgili bilgiler veren çok sayıda metin yazar. 1920’lerden başlayarak Türk tarih araştırmaları da yapar. Tarihi yapılardan hat ve nakışa kadar çeşitli alanlarda bilgi toplar, kroki ve resimler çizer. Derlediği bilgilerle bir kitapçık oluşturur ve bu bilgileri yayımladığı kitap ve makalelerde kaynak olarak kullanır.
Bir kültür tarihçisi olarak Ünver, bilhassa Türkiye’de tıbbî folklorun kurucusu, araştırmacısı ve uygulayıcısıdır. Fâtih Sultan Mehmet dönemi İstanbul’undan tüm Türk coğrafyasına, tarihî her köşe taşı; mezarlık, cami, mescid, namazgâh, hamam, çeşme, sebil, konak, ev, Ünver’in üzerine eğildiği araştırma konuları arasında yer alır.
Ünver, bir dönem bilim tarihi üzerine yoğunlaşır. Bu yöndeki araştırmalarında; önce İstanbul, ardından Anadolu ve Avrupa kütüphanelerinde bulunan yazma eserler üzerine yoğunlaşır. Çalışmalarında, Ünlü Astronom Mehmet Fatin Gökmen’in Ünver üzerinde önemli bir etkisi olduğu bilinir. Bir bilim tarihçisi olan Ünver, Selçuklu-Osmanlı alanında tecrübî ilimlerin gelişimini inceler. Bu alanda dikkate değer eserleri arasında Ali Kuşçu ve İstanbul Rasathanesi gösterilir.
Süheyl Ünver, başta İstanbul olmak üzere gezdiği her şehir için bir seyahat defteri hazırlar. Bu defterleri; geziye dair notları, gazete parçaları, fotoğraflar, karakalem ve suluboya resimleriyle zenginleştirir. El yazması defterlerinde; Evliya Çelebi ile Kâtib Çelebi’yi birleştirdiği ve onlarda olmayan görsel malzemeyi biriktirdiği de görülür.
Ünver’in düşünce dünyasında İstanbul’a özel bir önem atfettiği görülür. Hazırladığı defterlerden onlarcası, makale ve gazete yazılarının yüzlercesi İstanbul’a özel eserlerdir. Sanatçı, sadece kitap ve risâlelerden oluşan İstanbul hakkındaki yazılarını beş cilt halinde İstanbul Risâleleri adıyla yayımlar.
Bilhassa günümüzde her biri belgesel değerinde olan suluboya resimleriyle, İstanbul’da şu anda yerinde olmayan tarihî yapıların varlığından insanları haberdar eder. Bu suluboya resimlerinden 240 tanesi, üç albüm halinde: A. Süheyl Ünver’in İstanbul’u, Sevdiğim İstanbul, İstanbul’dan Bir Demet başlıkları altında İstanbul Belediyesi tarafından neşredilir.
Ünver, emekliye ayrıldıktan sonra özel belgelerindeki kitap ve notlarının bir bölümünü Süleymaniye Kütüphanesi’ne, Türk Tarih Kurumu’na ve Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Tıp Tarihi Enstitüsü’ne ve Kandilli Rasathanesi Müzesi’ne bağışlar.
Ahmet Süheyl Ünver, 1981’de 1. Uluslararası Türk-İslâm Bilim ve Teknoloji Tarihi Kongresi’nde Üstün Hizmet Beratı, Türk Millî Kültür Vakfı Türk Millî Kültürüne Hizmet Şeref Armağanı ile 1985’te, Kültür Bakanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü’nü alır. Sonrasında, İstanbul-Ümraniye’de adına bir kütüphane kurulur.
Süheyl Ünver Koleksiyonu’nda 1473 defter, 895 dosya, 108 şahsi eşya, 63 tablo ve levha bulunur. Ayrıca, yine Süheyl Ünver tarafından bağışlanan ve Ressam Hoca Ali Rıza’ya ait olan 125 dosya da, ayrı bir koleksiyon halinde muhafaza edilir. Koleksiyonda; hat ve tezhip örnekleri, minyatürler, kalıplar, levhalar, fotoğraflar gibi orijinal belgelerin yanı sıra mektup, dergi, davetiye, gazete küpürü, makaleler ve kitapçıkların da bulunduğu birçok eser yer alır.
Ahmet Süheyl Ünver’in hayatı hakkındaki konuşmayı dinlemek için: