Brütalist ütopya: Barbican

Barbican’ın popülaritesi ve kullanımı zamanla değişmiş olsa da, karmaşa ve sembolizmle dolu mimarisiyle ilgi çekmeye devam ediyor. Barbican’ın ardındaki hikaye ve sunduğu imkanlar, onu hala Londra’nın en çok aranan konut projelerinden biri yapıyor.

2. Dünya Savaşı’nın en zor günlerinden 29 Aralık 1940'ta, Alman hava birlikleri, Londra’nın kalbinde, 35 dönümlük bir alanı yerle bir ediyor. Bir zamanlar zarar gören alanda bulunan Roma duvarı, Barbican olarak biliniyor. City of London Corporation şirketi, savaşın ardından bu tarihi alanı, yirminci yüzyılın ihtiyaçlarını karşılaması için araştırmaya başlıyor.

Barbican’ın Londra’nın finans merkezinde olması, onu ticari geliştiriciler için daha çekici hale getiriyor. Alan için birkaç ticari proje öneriliyor. Ticari öneriler, bölgenin azalan nüfusu düşünülerek reddediliyor.

1851'de, 100.000'den fazla sakini bulunan bölgenin 1951'de, yaklaşık 5.000 yaşayanı kalıyor. Bu kadar düşük seçmen sayısı, Londra Şehri’ne, Parlamento Üyesi (MP) kaybetme riski getiriyor ve Londra’nın siyasi nüfuzunu tehdit ediyor.

1955'te, Chamberlin, Powell and Bon tarafından ortaya konan konut planı, yeni sakinlerini şehirdeki bu boşluğa çekmeyi hedefliyor. Proje, nüfus düşüşünü tersine çevirme fırsatı sunuyor. Chamberlin, Powell & Bon’un konut planının seçilmesi, City of London Corporation’ın parlamentodaki temsilini sürdürme şansını artırmayı vaat ediyor.

Yine de projenin City of London Corporation’a ekonomik katkısı yeterli gelmiyor. Kira gelirini en üst düzeye çıkarmak ve planı finansal olarak uygulanabilir kılmak için mimarlar, orta ila yüksek gelirli kesimi hedefliyor. Zamanla bu hedefe ulaşıyor ve George Best gibi önemli kişiler Barbican’da konut sahibi oluyor.

Peter Chamberlin ve Geoffry Powell, 1950'de, Christof Bon tarafından katıldıkları Londra'da yer alan Kingston Sanat Okulu'ndaki meslektaşlarına ders veriyorlar. Mimari ortaklıkları, Powell'ın Golden Lane Estate'i tasarlamak üzere girdiği bir yarışmayı kazanmasından iki yıl sonra başlıyor. Yine bir konut projesi olan Golden Lane Estate, City of London Corporation tarafından yaptırılıyor. Barbican’ın yakınında yer alan önceki projenin tasarımı, daha iddialı projelerin de önünü açıyor.

Kompleks, Le Corbusier'in çalışmalarından esinlenen bir yaklaşıma sahip. Ortak alanlar etrafına yerleştirilmiş konut bloklarıyla yapı, kentsel bir mikrokozmos olarak tasarlanıyor. Le Corbusier'in Marsilya’daki Unite d’Habitation konut projesinde uyguladığı "dikey bahçe" vizyonu, hem Golden Lane Estate'te hem de Barbican'da kendini gösteriyor.

Chamberlin, Powell and Bon, konutlara ek olarak Barbican’ın ana planına, çeşitli kültürel ve sosyal tesisler ekliyor. Tesisler arasında konser salonu, sera, tiyatro salonu, alışveriş merkezi, yer altı otoparkı, özel bahçeler ve fıskiyeli göller bulunuyor. Bu işlevlerle, Barbican’daki çeşitli olanakların hedef pazarlarını çekeceği ve daha yüksek konut maliyetini haklı çıkaracağı umuluyor.

Guildhall Müzik Okulu ve Londra Şehri Kız Okulu’nun, kompleksin içinde bir topluluk duygusu oluşturması için alandaki yeni binalara taşınması planlanmış. 1940’taki bombardımandan sağ kurtulan birkaç binadan biri olan St. Giles Kilisesi, projenin merkezinde yer alıyor.

Projenin konut blokları, dünya genelinde, brütalist mimarinin en dikkat çekici örneklerinden birini oluşturuyor. Barbican'da kullanılan beton, tamamen açıkta bırakılıyor. Anıtsallık duygusunu ifade eden soğuk bir görünüm vermek için beton yüzeyler çekiçle dövülüyor.

Barbican; üç tane kule bloğu ve on üç tane yedi katlı bloktan oluşuyor. Ufuk çizgisine hakim olan kule cepheleri, ızgara desenine sahip beton panellerden oluşuyor. Beton ızgaranın yatay elamanları, kulelerin dikey, kesintisiz çizgileriyle bölünüyor. Kısa blokların cephe kurgusu, yatay olarak yönlendirilerek yüksek kulelerle dinamik bir kontrast oluşturuyor.

Hem kulelerdeki hem de bloklardaki dairelerin yerleşimi, odalardaki doğal ışık miktarını maksimize edecek şekilde tasarlanıyor. Bu nedenle, yatak odaları, yemek odaları ve oturma odaları cephe boyunca konumlandırılıyor. Mutfaklar ve banyolar ise iç duvarlara yerleştiriliyor.

Konut blokları, ikili yaya sirkülasyon sistemi ile birbirine bağlanıyor: yaya geçidi ve podyum. Köprülerden ve dar yürüyüş yollarından oluşan yaya geçitleri, konut alanını bir ağ gibi sarıyor. Podyum, sitenin sınırları içine girildiğinde, yeni bir zemin seviyesi haline gelen yükseltilmiş bir platforma dönüşüyor.

Bu tasarım özelliği, Barbican'ın tamamen yayalaştırılmasını sağlıyor. Proje alanına yakın olan kara ve demiryolu trafiği, tasarım sayesinde hem görünmüyor hem de duyulmuyor. Yer altı hattının, bahçelerdeki insanları rahatsız etmemesi için özel mühendislik teknikleri geliştiriliyor. Tren yataklarına lastik monte ediliyor; alan, tüm Londra Metro ağında bu şekilde değiştirilen tek bölüm oluyor.

Barbican’ı oluşturan konut yapılarının büyük kısmı, piloti üzerinde yükseliyor. Böylece yayalar, açık alanlarda binalar tarafından kesintiye uğramadan doğrudan gezebiliyor. Bu tasarım, podyumlara ferahlık hissi katarak kesintisiz yürüyüş alanları oluşturuyor.

Chamberlin, Powell and Bon; tasarım sürecinde yoğun bir şekilde yurtdışına seyahat ediyor. Tasarımcılar, zamanlarının büyük bölümünü İtalya’da geçiriyorlar. İtalyan mimarisi, üç mimar için büyük hayranlık uyandırarak etkisini, Barbican tasarımında gösteriyor.

Blokların çatı katları, Roma mimarisinde yaygın olarak kullanılan beşik tonozlar içeriyor. Barbican'ın yaya sistemi; Venedik'in kanallarını, köprülerini ve kaldırımlarını kendine model olarak alıyor. Mimarlar Venedik’i, yaya ve hizmet trafiğinin tamamen ayrılmış olduğu bir şehrin en iyi örneği olarak tanımlıyor. Bu ayrım, yüzyıllar boyunca nitelikli bir şekilde işliyor. Barbican ile birlikte Londra’da da etkili bir şekilde uygulanıyor.

Göl ve bahçeler, sakinler için geniş ortak alanlar sağlıyor. Bu özellik Barbican’ı, Londra'nın yoğun yerleşim bölgelerinden ayırıyor. Geniş peyzaj alanları, podyum seviyesinin altında uzanıyor. Farklı kotlar hem görsel çeşitlilik oluşturuyor hem de açık alanlara sakinlik katıyor.

Chamberlin, Powell and Bon’un orjinal planları, yirmi katlı, beş kule bloğunu içeriyor. Bu tasarım, planın yetersiz dış mekana sahip olması gerekçesiyle reddediliyor. Buna karşılık mimarlar, binanın zeminde kapladığı alanı en aza indirmek için kule bloklarının sayısını üçe indiriyor. Aynı zamanda, konut sayısını korumak için de kule boylarını iki katından fazla artıyor.

Cromwell Kulesi kırk üç kattan, Lauderdale Kulesi ve Shakespeare Kulesi kırk dört kattan oluşuyor. Kuleler inşa edildikleri zaman Avrupa’nın en yüksek yapıları arasında yer alıyor. Mimarlar, pek alışkın olunmayan bu yükseklikteki binalarda yaşamanın sorunlarına ustaca çözümler geliştiriyor. Örneğin, asansör ile kiracının servis dolabı arasında doğrudan erişim sağlayan ikincil, küçük bir panel kapı yer alıyor. Böylece günlük ihtiyaçlar, servis asansörlerinden dairelere doğrudan ulaştırıyor.

Böylesine yüksekliğe sahip ve karmaşık gereksinimleri olan bir proje, haliyle özel mühendislik teknikleri de içeriyor. Kulelerin iskeleti için ön dökümlü, betonarme elemanlar kullanılıyor. Bu sistem, yükün çoğunu binanın dışına iletiyor. Dönemin en yüksek kulelerinde, en güncel olan bu teknikler kullanılıyor.

Kabaca üçgen planlı olan kulelerin her katının merkezinde; asansör şaftları, merdiven boşlukları ve servis hatları bulunuyor. Bunların etrafında düzenlenmiş üç daire konumlanıyor. Oturma odaları, üçgen planın her köşesinde yer alıyor ve panoramik manzaralar sunuyor. Balkonlar, hem kulelerde hem de bloklardan daireleri sarıyor.

Kulelerin oldukça belirgin olan çıkma balkonları, zarif, kıvrımlı uçları sayesinde bir geminin gövdesini andırıyor. Balkon biçimleri, rüzgar direncini ve yapısal strüktür üzerindeki gerilimi azaltıyor. Mühendislerin önerdiği tasarım özelliği olan balkonların uzun çıkıntıları, aşağıdaki dairelerin üzerinde geniş saçaklar oluşturuyor.

Antik Roma duvarının günümüze kalan parçaları ve 13. yüzyıldan sonraki dönemden kalan bir burç, hala Barbican’da bulunuyor. Bu harabelerin yıpranmış tuğlaları, Barbican’ın gri betonu ile yan yana geldiğinde tarih ve modernite kontrastı oluşuyor.

Proje, bölgenin geçmişiyle ilgili daha fazla referans içeriyor. Her bir konut bloğu, önemli bir yerel figürün ismini taşıyor. Örneğin, Shakespeare Kulesi, büyük oyun yazarı olan ve bir zamanlar bölgede yaşayan William Shakespeare’den adını alıyor.

Barbican’ın inşaatı 1964’te başlıyor ve 1976'da, Shakespeare Kulesi'nin tamamlanmasıyla bitiyor. 1982'de, Kraliçe 2. Elizabeth tarafından resmi olarak açılıyor.

Corporation of London, işveren olarak proje dahilinde, karma bir sakinler topluluğu oluşturmayı hedefliyor ve bunu bir süre için başarıyor. Ancak Margaret Thatcher'ın Britanya'nın başbakanı olarak getirdiği politik değişiklikler, evlerin çoğunun özel mülk sahiplerine satılmasına yol açıyor. Böylece konutlar, Corporation of London’ın elinden çıkıyor.

Günümüzde Barbican’daki konut fiyatları, 10 yıl öncesinin neredeyse iki katı bir meblağa sahip. 4 milyon sterline kadar satış yapan mülklere, oldukça talep bulunuyor.

Brütalizm, 1970'ler boyunca Britanya'daki yeni konut siteleri için hakim olan mimari bir tarz haline geliyor. Ancak kötü örnekler, Barbican’ın olumlu etkisini zedeliyor. Yine de 21.yüzyıl Barbican için güzel günlerin devamını getiriyor. 2001 yılında yapı, İngiliz hükümetinden 2. derece listelenmiş statü alıyor.

50 yıllık ömrünün ardından tüm tartışmalara rağmen Barbican, ününü hala koruyor. Londra'daki Royal National Theatre ve Sheffield'daki Park Hill Estate gibi binalarıyla birlikte Barbican, savaş sonrası İngiliz mimarisinin sembolü haline geliyor.