Ankara Palas Apartmanı ve Rus Lokantası

Ankara Palas Apartmanı, Ayaspaşa’da, İnönü Caddesi ile Miralay Şefik Bey Sokağı’nın kesiştiği köşede, günümüzde 59 numarada konumlanıyor. İnşa edildikleri dönemde, Ankara Palas Apartmanı, Ayaspaşa Palas ve İzmir Palas apartmanlarının sahiplerinin aynı olduğu biliniyor. Ankara Palas Apartmanı, İstanbul’daki iyi korunmuş önemli Art Deco tasarımlardan birine örnek teşkil ediyor. Ankara Palas’ın bölgedeki mezarlığın üzerine, Ayaspaşa Apartmanı’ndan sonra inşa edilmiş ikinci apartman tipi yapı olduğu biliniyor. Apartman, zemin üstü yedi kattan meydana geliyor. Mimarına ve kesin bir inşa tarihine ulaşılamamış olan Ankara Palas’ın, 1920’lerin ikinci yarısında,Art Deco üslubun popüler olduğu bir dönemde inşa edilmiş olduğu tahmin ediliyor. Tasarımında yoğun olarak Art Deco üslubun biçim repertuvarından ögeler bulundurması ile Ankara Palas yapısı, tipik bir İstanbul Art Deco’suna örnek teşkil ediyor. Ankara Palas’ın, birinci katından sonraki altı katı, dikdörtgen bir çıkma formunda tasarlanıyor. Çıkmanın İnönü Caddesi’ne bakan yüzeyinde, her katta iki adet pencere açılmış olduğu görülüyor.

Cephedeki çıkmanın sağ tarafında ise Art Deco üslubunda tasarlanmış metal korkuluklara sahip balkonlar görülüyor. Ankara Palas yapısının çıkma yaptığı kısmın altında, giriş kapısının sağında ve solunda bulunan, geçmişte var olmuş olan mimari üslupları anımsatan, Art Deco üslupta tasarlanmış yapılarda sıklıkla görülen, stilize edilmiş konsollar yer alıyor. Yapının İnönü Caddesi’ne bakan cephesinde, çıkmanın sağ tarafında bulunan, köşeleri eğrisel bir şekilde dönen balkonların metal korkulukları ve çıkmanın sol tarafında bulunan pencerelerin önündeki metal korkuluklar, Art Deco üslubunda, dalgalı, düz çizgilerle ve geometrik form dünyasına ait motiflerle süslenmiş olmasıyla dikkat çekiyor. Çıkmanın sol tarafı, giriş ve zemin kat hizasındadır ve bu yüzeyde, her katta bulunan pencerelerin altında, Art Deco üslubunda tasarlanmış korkuluklar bulunduran Fransız balkon şeklinde tabir edebilecek çıkmalar bulunuyor. Bu çıkmaların altında ise Art Deco üslup ile ilişkilendirilebilecek kübik formda konsollar görülüyor. Altıncı kattaki pencere önü parapeti dışında, çıkmanın sol yanındaki yüzeyde bulunan, bütün pencere önü parapetleri, dikdörtgen parçalardan meydana gelen konsollar ile öne çıkıyor. Ankara Palas Apartmanı’nda, Art Deco üslup ile ilişkili dalgalı çizgiler bulunduran yatay bant, yapının ikinci katının üstünde sadece pencereler ile bölünürken, apartmanın üçüncü ve altıncı katında ise aynı yatay bant pencerelerle birlikte ayrıca stilize pilasterlerin altında ve üstünde bulunan geometrik süslemeler ile de bölünüyor.

Aparmanın İnönü Caddesi’ne bakan cephesinde biri en solda, üçü çıkma üzerinde bulunan Art Deco üslup ile örtüşen, bezeme ögesi olarak kullanılan stilize pilasterler, dört kez tekrarlanıyor. Apartmanın Miralay Şefik Bey Sokağı’na bakan cephesinde ise aynı stilize pilasterlerin yedi tanesi çıkmanın üzerinde 3 tanesi ise geride kalan yüzeyde olmak üzere toplamda on kez tekrarlanıyor. Bu pilasterlerin altında ve üstünde geometrik bezemeler bulunuyor. Apartmanın girişindeki zemin karoları da Art Deco üslubunu işaret ediyor. Apartmanın mermerden, üç kademeli bir şekilde çerçeve içine alınmış demir giriş kapısı, ince metal çubuklar ve daire biçimleri içeren Art Deco üslubunda tasarlanıyor.

Giriş Kapısının üzerinde Neo-Rönesans üslubu işaret eden kilit taşı bulunuyor. Giriş kapısında yine Art Deco’yu işaret eden kademelenmeli tasarım, apartmanın dikkat çekici detaylarından oluyor. Yapının altıncı katında görülen pahlı pencereler ile giriş kapısının mermer lento ile ayrılan üst kısmının pahlı bir lento ile sonuçlanmış olması, cephe tasarımının bütüncül etkisini güçlendiriyor. Art Deco yapılarda bütüncül tasarım anlayışı önemli bir rol oynuyor. Ankara Palas Apartmanı’nın tasarımında görülen pahlanma detayı, Art Deco üslubun tipik özelliklerinden biri olarak karşımıza çıkıyor. Art Deco üslubunda tasarlanmış metal korkulukları ve demir giriş kapısı, en üst katında kübik bezemelerden oluşmuş silmesi, kalın pencere denizlikleri, altıncı katında pencere denizliklerinin altında, parapetin aşağısında görülen bezeli şeridi, ikinci, üçüncü ve altıncı katın cephesinde görülen dalgalı çizgiler bulunduran şeridi, geometrik form dünyasına dayalı süslemeleri, stilize edilmiş konsolları ve yivleri ile Ankara Palas, İstanbul Art Deco’suna örnek teşkil eden önemli bir apartman tipi yapı olarak bugünkü yazımıza konu oluyor.

Rus Lokantası ise Ankara Palas Apartmanı’nın hemen altında konumlanıyor. Kurulduğunda 25 kişilik olan Rus Lokantası, Macar göçmeni Judith Krischanovski ve Beyaz Rus Kocası İvanovich Kreschsanovsky tarafından 1943 yılında hizmete açılıyor. Lokantanın menüsünde Rus yemekleri ağırlıklı olmak üzere Avusturya ve Macar yemekleri de yer alıyor. Menüde öne çıkan yemekler arasında borscht çorbası, Viyana schnitzeli, dana jambonlu ve peynirli Rus bifteği, fırın makarna, kaşar pane, Macar gulaşı, külbastı, boeuff stroganoff ve piliç kievsky bulunuyor. Düzenli müşteriler genellikle Viyana schnitzeli veya Rus bifteğini tercih ediyor. Kontes olarak da bilinen Madam Judith'in kendi hazırladığı özel yemekler, lokantanın adının hızla yayılmasına neden oluyor.

Dilbilimci araştırmacı yazar Jak Deleon, Ayaspaşa Rus Lokantası’nı anlatırken, “eski bir dost evi” diyor. 1955'teki 6-7 Eylül Olayları'ndan zarar gördükten sonra lokanta, “Ayaspaşa Restaurant” olarak adını değiştiriyor. Ancak daha sonra tekrar Ayaspaşa Rus Lokantası olarak anılmaya başlıyor. Komi olarak işe başlayan ve uzun yıllar garsonluk yapan Cemal Ok, bu süreçte Madam Judith'ten yemeklerin püf noktalarını da öğreniyor. 1970'lerin sonunda maddi olarak hazır olduğunda işletmeyi satın alan Cemal Bey, oğlu Serkan Ok ile birlikte lokantayı işletiyor. Madam Judith'e olan saygısıyla onu dükkânın en özel yerinde 90 yaşında vefat edene kadar ağırlıyor.