Zamanın durduğu yer: Omo Vadisi

Omo Vadisi’ne gitmek ve kabileleri yerinde görmek gezginler için cazibesini her geçen gün artırıyor. Pek çok uluslararası veya yerel tur şirketi Omo Vadisi’ne turlar düzenliyor. Bölge, koruma alanı ve Unesco Dünya Kültür Mirası listesinde yer alıyor, pek çok ulusal parkı da bünyesinde bulunduruyor. Omo Vadisi sadece kabileleri görmek için değil; yemyeşil vadileri, içinde hipopotamlar ve pek çok canlı türünün yaşadığı gölleri, verimli ovaları ve Omo Nehri’ni görmek için de gidilmesi görülmesi gereken bir yer.

Omo Vadisi’ne gitmek için ilk durak Etiyopya’nın başkenti Addis Ababa. Turlar başkentten uçak veya 4x4 araçlar ile Omo Vadisi’ne en yakın büyük şehir olan Arba Minch’e hareket ediyor. 7-8 günden başlayan turlar 16 güne kadar uzayabiliyor. Coğrafya zorlu ve mesafeler uzun. Bu nedenle bir günü tek bir kabileyi görmek için ya da bir yerden başka bir yere gitmek için yolda geçirebiliyorsunuz. Jinka ve Turmi Köyleri, kabileleri görmek için gezginlerin konakladığı köyler. Genelde bu köylerde kalıp, kabilelerin yaşadıkları yerlere 4x4 araçlar ile ulaşım sağlanıyor. Omo Vadisi’ne, turlara katılmadan bireysel olarak da gidebilir ve köylere giden minibüsler ile ulaşım sağlayabilirsiniz; ancak bunu yapmak isterseniz zaman sınırınızın olmaması lazım, çünkü minibüslerin ne zaman kalkacağı, yolun ne kadar süreceği belirsiz...

Şimdi, vücut boyaları, rengârenk takıları, doğal malzemelerden inşa edilmiş yaşam alanları, binlerce yıllık kültürlerinden gelen gelenekleri ile alışık olduğumuz modern yaşamdan çok farklı hayatlar süren Omo Vadisi kabilelerinin en ünlülerini ve en meşhur ritüellerini aktarmaya çalışacağım.

Omo Vadisi’nde kabileleri ziyaret edecekseniz bilmeniz gereken bir şey daha var: Her bir fotoğraf başına fotoğrafını çektiğiniz kişiye para ödemeniz gerekiyor. Bazı kabileler bu işi kurumsallaştırmış durumda. Şöyle ki, köye girişte köyün reisine toptan bir ödeme yapıyor ve herkesin fotoğrafını sınırsız çekebiliyorsunuz. Yolda aracınızın önüne atlayan çocuklar para almak için çeşitli şovlar yaparken, vücutlarını rengârenk boyamış kadınlar ise elinizi kolunuzu çekiştirerek sizi biraz da olsa korkutabilir, tüm bunlara hazırlıklı olun.

Omo Vadisi’nde 80’den fazla kabile yaşıyor ve her kabilenin kendine özgü kıyafet, kültür ve gelenekleri var. Bu kabilenin en ünlüleri; Mursiler, Konsolar, Dorzeler, Hamerlar, Dasaniler, Bannalar ve Ariler.

Dorze Kabilesi

Arba Minch Kasabası’na gelmeden, sadece 17 kilometre mesafede tepelere tırmanarak ulaşabileceğiniz Dorze Köyü’nde yaşayan Dorze Kabilesi, ağaç yapraklarından yaptıkları file benzeyen evleri ile meşhur. Köye gittiğinizde dev bir file benzeyen yüksek kubbeli evlerini ziyaret edebilir, yerel içkilerinin, ekmek ve ballarının tadına bakabilir ve kendi elleriyle yaptıkları dokuma kumaşlardan yapılmış hediyelik eşyalardan satın alabilirsiniz. Ayrıca Dorze’de, konaklayabilmeniz için Lodge tarzı oteller dahi bulunuyor.

Hamer Kabilesi

Omo Vadisi’nin en kalabalık kabilesi, Mago Ulusal Parkı sınırları içinde yaşayan Hamerler. Alduba Köyü, Hamer Kabilesi’nin yaşadığı bölgeye yakın köylerden biri. Omo Vadisi’ni gezerken köy pazarları mutlaka görülmesi gereken yerlerin başında geliyor. Pek çok köyden gelen çeşitli kabileler, pazarlarda kendi ürettiklerini satmak ve ihtiyaçlarını almak için bir araya geliyorlar. Hamer Kabilesi üyelerini, diğer kabilelerden, kızıl toprak ile saçlarına yaptıkları rastalardan ayırabilirsiniz. Kabilenin erkekleri ise renkli boncuklardan yaptıkları vücut takıları ile hemen dikkat çekiyorlar. Hamer Kabilesi’ni eşsiz kılan gelenekleri ise hiç şüphesiz “Boğadan Atlama Töreni”. Tören, evlilik öncesi damadın gücünü kanıtlamak için yapılıyor. Evlenecek olan erkek boğaların üstünden atlamadan önce köyün kadınları şarkılar ve danslarla damadı yüreklendiriyorlar. Ancak bu törenin bu dans kısmı biraz tüyler ürpertici, çünkü kadınlar kendilerini kırbaçlatıyor. Bu törene her zaman denk gelme şansınız maalesef pek mümkün değil, çünkü doğal olarak bir düğün yapılması gerekiyor köyde.

Dasani Kabilesi

Dasani Kabilesi’ne ulaşabilmek için Omo Nehri’ni aşmanız gerekiyor. 760 kilometre uzunluğundaki Omo Nehri’ni, ağaç kabuklarından yapılmış geleneksel bir bot ile geçerek Dasaniler’in yaşadığı yere ulaşabilirsiniz. Dasaniler Kenya’dan göç etmişler. Zaten Kenya sınırına çok yakın bir bölgede yaşıyorlar. Saçlarına bağladıkları kuru bitkiler ve Masailere benzeyen renkli kıyafetleri ile insanların en çok fotoğraf çektirdikleri kabilelerdendir Dasaniler.

Banna Kabilesi

Banna Kabilesi’ni daha ziyade Keyafa Pazarı’nda görebilirsiniz. Hamerler’e benzerlik gösteren Banna Kabilesi’nin evli ve bekâr kadınlarını saçlarından ayrılabilirsiniz. Bekar kızların saçları erkeklerinki ile aynı oluyormuş. Banna kızları, 15-19 yaşları arasında istedikleri erkekle birlikte olabiliyormuş. Böylece evlilik için tecrübe kazandıklarına inanıyorlar. Erkekler birden fazla kadınla evlenebiliyor. Kadınlar evlenmeden önce hamile kalırsa doğan çocuk kötü şans sayıldığı için öldürülüyormuş ve bunu çok normal buluyorlar. Yeni doğmuş bir bebeğin 6 aydan itibaren dişleri alttan çıkmaya başlıyorsa bu da kötü şans sayılıyor ve bebeğin öldürülmesi doğal görülüyor.

Konso Kabilesi

Bereketli topraklarda yaşamaları nedeniyle Omo Vadisi’nin en zengin kabilesi Konsolar’dır. Konso kabilesi renkli kumaşlar ve pileli etekleriyle bilinirler. Bu kabile bulunduğu coğrafyaya uyum sağlayabilmek için tarım alanlarını ve hatta köyün kendisini teraslayarak dik yamaçları kullanıma uygun hâle getirmişler. Bu teraslama sistemi Unesco Kültür Mirasları arasında bulunuyor. Komün evleri, törenler için kullanılan meydan, köy evleri, terasları ve mezar taşı yerine kullandıkları, adına Wasa dedikleri totemler Konso Köyü’nde görülmesi gerekenler arasında. Konso Müzesi’nde çeşit çeşit Wasa örnekleri ve köyün diğer kültür varlıklarını da görebilirsiniz.

Ari Kabilesi

Ari Köyü, diğer kabile yaşantılarıyla kıyaslandığında modern köy hayatına çok daha fazla benziyor. Kabile üyeleri modern kıyafetler giyiyorlar ve diğer köylerdekilere göre bugün bizim anladığımız anlamda evlerde yaşıyorlar.

Ari Köyü’nde yerel içeceklerin yapımını görebilir ve köylülerin teff unuyla ürettikleri geleneksel Injera ekmeğinden yaparak köylü kadınlara yardım edebilirsiniz.

Mursi Kabilesi

Omo Vadisi’nin meşhur kabilelerinden biri de Mursiler. Kabile, Jinka şehrine yakın olan Mago Ulusal Parkı sınırları içinde yaşıyor. Mursiler, Mago Ulusal Parkı’nda aslan, fil, zürafa gibi vahşi hayvanlarla birlikte hayatlarını sürüyor, tarım ve hayvancılık ile geçiniyorlar. Mursi Kabilesi kadınları dudaklarına taktıkları tabaklarla ünlüler. Bu tabakları “güzel görünmek” için takıyorlar. Tabağı olmayan kadınla hiçbir erkek evlenmek istemiyormuş. Bu nedenle bütün kadınların dudaklarında tabak oturtmak için bir kesik var. Kil veya tahtadan yapılan tabak ne kadar büyükse başlık parası da o kadar yüksek oluyormuş. Tabağı sürekli takmıyorlar tabii, tören zamanları ve özel günlerde kullanıyorlar. Fotoğraf çekmeyi sevenler için en ilginç kabile tabii ki kadınların dudaklarındaki tabaklar nedeniyle Mursi Kabilesi. Kadınların, saçlarına taktıkları çiçekler, tohumlar hatta turistlerden kalan gazoz kapakları, vücutlarına sürdükleri vücut boyaları ve renkli takıları ile bu dünyadan olduklarına inanmak oldukça zor.