Klasik Türk müziğine ait az bilinen 5 makam
Sanatın en güzel renklerinden biri Türk sanat müziği… Onlarca yıllık bir geçmişe sahip olan bu sanat dalı asla eskimiyor. Zamana meydan okuyan Türk sanat müziğinde çeşitli makamlar mevcut. Ses dizilerinin belli kurallar çerçevesinde kullanılması anlamına gelen makamlar ile her biri farklı lezzette birçok eser ortaya konmakta. Türk sanat müziği dinleyenleri, yeri geldiğinde büyük bir sevince boğarken yeri geldiğinde hüzünlendirip, uzak diyarlara götürüyor. 500’den fazla makama sahip olan Türk sanat müziğinde yalnızca 40 makam günümüzde kullanılıyor. Ancak keşfedilmemiş, az bilinen birbirinden etkileyici daha bir sürü makam bulunuyor. Yazımızda derlediğimiz Klasik Türk müziğine ait az bilinen 5 makam sizi Türk müziğinin farklı dünyalarına götürecek.
Ferahfeza makamı
Yazımızın ilk makamı olan Ferahfezâ makamı, Acem Aşiran perdesindeki Çargâh makamı dizisi ve Yegâh perdesindeki Bûselik makamı dizilerinin birlikte kullanılmasıyla meydana gelmiş. Ferahfezâ makamı seyrine genellikle Acem perdesi civarından başlanıyor. Çargâh perdesine kadar inilerek Çargâh’lı, Dügâh perdesinde Kürdi’li kalışlar yapılıyor. Fazlaca genişleme seslerinin kullanılmadığı makamın bitiş sesleri ise Bûselik dizisi ile gerçekleştiriliyor. Durağı ise Yegâh perdesi. Anlamı mutluluk veren lütuf olan bu makamın eserleri, insanı rahatlatıyor, sakinleştiriyor, huzurlu anlar geçirmesini sağlıyor. Esma Başbuğ’un Bülbül-i Hoş Neva eserinde, ferahfeza makamının eşsiz nidalarını, insanda uyandıran nostalji havasını bulabilirsiniz.
Şedaraban makamı
Aşkla güzelleşmek anlamına gelen Şedaraban, Klasik Türk müziğinde bir birleşik makam. Zirgüleli hicaz makamı dizisinin, yegâh perdesi üzerine göçürülmüş şekli. Makam, inici olarak kullanılmış. Makamın seyrine, genellikle Neva perdesi civarından başlanıyor. Bu perde üzerinde yarım karar yapılarak tekrar dizinin seslerinde dolaşılıyor. Sonra dizinin genişleme seslerine geçilerek, Neva üzerinde Hicaz’lı veya Hümayûn’lu olarak dolaşılıyor. Neva perdesine inilerek tekrar ana dizinin seslerine geçiliyor. Ana dizinin seslerine geçilerek, Yegâh üzerinde Hicaz Beşlisinin sesleri kullanılarak karara iniliyor. Günümüzde iki yüz elliye kadar şedaraban yapıt bulunmakta. Onlardan biri olan Zeki Müren’in seslendirdiği Bâde-i vuslat içilsin kâse-i fağfurdan eseri, makamı en iyi anlatan şarkı…
Neveser makamı
Az bilinen Klasik Türk müziği makamlarından biri de Neveser makamı. Rast perdesinde Nikriz Beşlisi ve Neva perdesi üzerindeki Hicaz Dörtlüsünden meydana geliyor. Neveser makamı seyrine, inici-çıkıcı seyre sahip olduğu için, genellikle Neva perdesi civarından başlanıyor. Dizinin üst seslerinde dolaşılarak Neva perdesinde asma kalış gösteriliyor. Neva perdesi üzerinde Hicaz Hümayûn dizisi yapılabiliyor. Ağır yapılı bir makam olan Neveser’in anlamı ise gönül ferahlığı. Makamın en güzel hissedildiği eserlerden biri Belgin Gök’ün söylediği Seni Ah Anmadan Aşkınla Yanmadan şarkısı. Gönüllere dokunan neveser makamının tüm etkilerinin hissedildiği eser, duyduğunuz anda içinizi ısıtacak.
Şehnaz Buselik makamı
Şehnaz Buselik makamı, Bûselik makamının inici şekli. Makam, yerinde Bûselik Beşlisine, Hüseyni perdesi üzerinde bir Hicaz Dörtlüsünün eklenmesiyle meydana geliyor. İnici bir makam olduğundan tiz durak Muhayyer perdesi civarından seyre başlıyor. Muhayyer perdesi üzerinde Bûselik’li olarak genişleme yapıyor. Bu makam, sevgilinin güzelliği anlamına geliyor. İnsanın içine işleyen şehnaz buselik makamı eserleri, insanı eski zamanlara götürüyor, nostaljinin etkileyici havasını solutuyor. Hele bir de eseri Zeki Müren seslendiriyorsa… Küçük Suda Gördüm Seni şarkısıyla siz de makamın oluşturduğu güzelliği dinleyebilir, Zeki Müren’in sesiyle mest olabilirsiniz.
Suzidilara makamı
Az bilinen Klasik Türk müziği makamlarının sonuncusu Suzidilara makamı. Suzidilara, Osmanlı padişahlarından III. Selim'in ilahi aşkla oluşturduğu musiki makamına verilen isim olarak da biliniyor. Makam, Çargâh perdesindeki Çargâh makamı dizisine, Rast perdesindeki Çargâh dizisinin karıştırılmasından meydana geliyor. Seyri çıkıcı ve inici-çıkıcı olarak kullanılıyor. Bazen Çargâh, bazen de Nevâ perdeleri güçlü olarak kullanılıyor. Ateş saçan aşkı ifade eden bu makamı en iyi anlatan eser ise Sûz-i Dilârâ Peşrev, III. Selim… Eserin ağır ilerleyişi, içli nidaları etrafınızı saracak, bulunduğunuz atmosfere ilahi aşkın mistik gücünü ekleyecek.