Karanlık İspanya'nın aydınlık yüzü: Francisco Goya

Büyük ustaların izinde

Goya, Madrid’e geldiği ilk yıllarda San Fernando Güzel Sanatlar Kraliyet Akademisi'ne (Real Academia de Bellas Artes de San Fernando) girmek için sınavlara hazırlandı. Ancak yoğun rekabet ortamında istediği başarıyı elde edemeyince sanat eğitimini İtalya'da yapacağı resim turuyla geliştirmeye karar verdi. İtalya’da geçirdiği üç yılda, kendisine teknik bakımdan olduğu kadar kompozisyon ve ışık bakımından da ilham verecek olan Raphael, Peter Paul Rubens ve Paolo Veronese gibi sanatçıların eserlerini inceledi. Roma’da bulunduğu sırada, Parma Güzel Sanatlar Akademisi’nin açtığı resim yarışmasında kazandığı mansiyon ödülü ardından İspanya’ya geri döndü.

Duvar halıları

Goya, İtalya’dan döndüğünde ressam arkadaşı Francisco Bayeu'nun kız kardeşi Josefa Bayeu ile evlenerek Madrid'e taşındı. Evlendikten sonra kayınbiraderleri Bayeau kardeşler aracılığıyla çeşitli siparişler almaya başladı. 1775’te Bayeau kardeşlerle birlikte Mengs’in idaresinde olan Azize Barbara Kraliyet Duvar Halıları İmalathanesi’ne (Royal Tapestry Factory of Santa Bárbara) çağrıldı. Duvar halıları için yaptığı resim taslakları sayesinde saray çevresinde tanınmaya başladı.

Saray ressamı

1780’de duvar halıları için sağlanan kraliyet fonu bir süreliğine kesilince, Goya ve Bayeu kardeşler kentin katedrallerini süslemek üzere görevlendirildi. Ancak Goya’nın ihtiyaç duyduğu şey mesleğinde yükselmekti. Bu hedefine bağlı kalarak önce San Fernando Kraliyet Güzel Sanatlar Akademisi sınavlarına başvurarak akademinin kadrosuna alındı.

1783’te ise kariyerinin o zamana kadar ki en önemli siparişini alarak III. Carlos’un başvekili, Floridablanca Kontu José de Moñino’nun portresini yaptı.

1786’da, kırk yaşına geldiğinde Kral III. Carlos’un kraliyet ressamı olarak görevlendirildi. Bu noktadan sonra çalışmalarında geleneğe ve geleneksel uygulamalara karşı eleştirel bir yaklaşım sergilemeye başladı.

• 1783 yılı Goya’nın, mesleği ve kişisel gelişimi açısından çok önemli bir yıldı. Moñino'nun portresiyle yakaladığı başarının ardından Prens Don Luis de Borbón’un Arenas de San Pedro’daki sarayına davet edildi.

Aydınlanma

Goya’nın saray çevresinde geliştirdiği ilişkiler, Aydınlanma düşüncesi ile gelişen toplumsal ve psikolojik kavramlarla yakından ilgilenmesine kaynaklık etti. 1789’da başlayan Fransız Devrimi sonrası, İspanyol Engizisyonu daha sıkı önlemler almaya başladı. Değişimin gerçekleşmekte olduğunu farkeden Goya, tehlikede olduğunu düşünerek kraliyet izni olmaksızın Endülüs’e gitmek için yola çıktı. Cádiz’e vardıktan kısa süre sonra belli olmayan bir nedenden dolayı hastalanarak duyma yetisini tamamen kaybetti. Arkadaşı zengin ipek tüccarı Sebastián Martínez’in evinde geçirdiği nekahet döneminde yeni projelerine yoğunlaştı. Madrid’e döndüğünde Sağırlığı nedeniyle halılar için taslak resim yapma işinden ve akademideki öğretmenliğinden ayrılan Goya, asilzade portreleriyle büyük siparişler almaya devam etti.

• 1796’da, Alba dükünün ölümünün ardından yas tutmak için bir grup insanla birlikte yazlık evinde inzivaya çekilen düşes María Cayetana de Silva'nın yanında Goya da vardır. Goya burada zamanın büyük kısmını bir arzu nesnesine dönüştürdüğü düşesin resimlerini yaparak geçirir. Bu resimlerden birine Goya, düşesin yeri işaret ettiği elindeki yüzüklere ‘Goya’ ve ‘Alba’ isimleriyle imzasını atar. 1950’lerde resim üzerinde yapılan restorasyon çalışmaları sırasında düşesin parmağıyla işaret ettiği yerde ise bir yazı keşfedilir: Solo Goya (Yalnızca Goya).

Goya’nın Hogarth’ın öyküsel baskı resim serisinden esinlenerek oluşturduğu Los Caprichos, seksen parçalık gravürden oluşur. Yaşadığı dönemin İspanya'sındaki açgözlülük ve ahlâksızlıkları hem alegorik hem de edebi kaynaklı figürlerle tanımlamıştır. Bu çalışması sayesinde İspanya dışında da büyük şöhret kazanır.

Sağır adamın evi (Quinta Del Sordo)

1814 yılında VII. Fernando İspanyol tahtına dönünce, Goya hem Joseph Bonaparte'a verdiği hizmetler hem de geçmişte yaptığı resimler nedeniyle Engizisyon Mahkemesi tarafından sorguya çekildi. Engizisyon’dan kurtulmasına rağmen gerici bir politika izleyen İspanya’da tehlikedeydi. 1819’da Madrid'in dışında Quinta del Sordo (Sağır Adamın Evi) olarak adlandırılan kır evini satın alarak inzivaya çekildi. Hastalığı ve yıllarca süren savaşın travması nedeniyle artık yıpranmıştı.

• Aranjuez Ayaklanması sonrası Godoy’un iktidardan düşmesiyle, kral yerini koruyamadı. Fransız kral Napoleon, veliaht prens Fernando'nun yardımıyla kardeşi Joseph Bonapart’ı İspanya’nın başına getirdi. 2 Mayıs 1808’de Fransız yönetimine karşı ayaklanan Madrid halkı Dos de Mayo Ayaklanması’nı başlattı. 3 Mayıs günü Fransız askerleri yüzlerce Madridliyi yakalayıp idam etti.

Elvada İspanya

Goya’nın son umudu, VII. Fernando’nun baskıcı rejimine karşı bir grup genç liberalin, Cádiz Anayasası’nın yeniden yürürlüğe girmesini desteklemesiydi. Ancak 1823’te Fernando birlikleri, liberal hükümeti devirerek mutlak monarşiyi eski hâline getirdi. Güvenliğinden endişe eden Goya, Plombieres-les- Bains’deki kaplıcalara tedavi görme gerekçesiyle kraldan izin isteyerek Fransa’ya gitti.

Nisan 1828’de Bordeaux’da seksen üç yaşındayken İspanya'dan uzakta hayatını kaybetti.