İbn Fadlan ve seyahatnamesi

Seyahatname: Seyyahların, gezi deneyimlerini, gözlemlerini, tarihi olayları ve keşiflerini edebi bir dille yazdığı eserlerdir. Tarihsel ve etnografik açıdan da büyük bir öneme sahip seyahatnamelerde seyyahların farklı coğrafyalarda karşılaştıkları olaylar, yerel kültürler, insanlar, doğal güzellikler ve tarihi mekanlar anlatılır.

İbn Fadlân:9.-10. yüzyılda yaşamış, kesin olmamakla beraber dönemin en büyük ilim-bilim merkezi olan Bağdat’ta doğmuştur. Arap kökenli olup ileri düzeyde bir din alimi, yazar, seyyah ve bürokrattır. İslam’ı yeni kabul etmiş İdil (Etil) Bulgar Hükümdarı Almış Han’ın halkına hem dini öğretmek için alimler hem de ibadethaneler yapmaları için mimarlar isteyince dönemin Abbâsî Halifesi Muktedir-Billâh, başında İbn Fadlân’ın bulunduğu bir heyet gönderir.

Hikâyesi: Orijinal adı ‘Kitâb ilâ Malik el-Saqâlibe’ olan İbn Fadlân (Fazlan) Seyahatnamesi, diplomatik misyon çerçevesinde 921 yılında Abbasi Halifesi el-Muktedir tarafından gönderildiği İdil (Etil) Bulgar Devleti'ne yaptığı seyahati ve bu sırada şahit olduğu toplumların yaşam tarzlarını kaleme aldığı eserdir. İbn Fadlân bu seyahat sırasında, Ruslar, Hazarlar, Bulgarlar ve Türklerle tanışmış ve gözlemler yapmıştır.

İbn Fadlân (Fazlan) Seyahatnamesi:Bulgar şehrine ulaşana kadar gözlemlediği her şeyi yazdığı eserdir. Şimdiki Perm Kray bölgesine kısa bir gezi yapar, orada Volga Ön Bulgarları ile yerel bir Fin kabilesi olan Komilerin aralarında yaptığı ticareti, Peçenekler, Tatarlar ile ilgili gördüklerini ve Maveraünnehir’de henüz devlet öncesi bir düzende yaşamakta olan Oğuzlara ilişkin gözlemlerini söz konusu seyahatnamesine not eder. Türkolog Ahmed Zeki Velidi Togan’ın 1923’te İran’da rast geldiği eserin orijinali, 1975’te Bedir Yayınları tarafından basıldı. Eser ve İbn Fadlân’ın hayatıyla ilgili dizi ve filmler de yapılmıştır.