Geleneksel halk mimarisi: Hamamlar
Tarihi Antik Roma’ya dek uzananhamamlar; günümüzde de kullanılmayadevam eden önemli kültürel yapılardır.Sözcük anlamı “ısıtmak, sıcak hâlegetirmek” olan hamam; Arapçadan dilimizegeçmiş ve bu kavram için Farsçada “germâbe”,Eski Türkçede de “munçak veyamunça” ifadeleri kullanılmıştır.
Gökyüzünün onlarca yüzü var
Geniş, görkemli kubbelerin, itinayla kesilmiş mermer zeminlerin ve özel açılarla oluşturulan ışıklandırmaların yer aldığı hamamlar; önemli sosyal alanlardır. Bilhassa havalandırma ve güneş ışığından yararlanmak amacıyla yüksek tavanlarda açılan onlarca minik pencere; konuklara görsel bir şölen sunması açısından dikkat çekicidir. Bunun yanı sıra farklı işlemelerle karşımıza çıkan musluklar, soğuk-sıcak veya ılık su havuzları, arınma alanı olarak planlanan parlak düz göbek taşı yahut yerdeki takırtısıyla geleni haber veren tahta takunyalar hamam denince ilk akla gelenler arasında...
Ayrıca daha çok bakırdan yapılan nakışlı taslar, bilindik motifiyle kullanılmaya devam edenpeştemaller veya arınma amaçlı kullanılan keseler de buradaki en önemli malzemelerdir.
Elbette kese ve kişisel bakıma yardımcı olan tellakları da unutmamak gerekir. Zira bu güçlü omuz ve bileklere sahip görevliler; yaptıkları masaj ve keselerle konukların en çok talep ettiği hizmeti vermekte.
Gelin hamamda gezer
Yüzyıllarca mahcup duruşlarıyla varlığını sürdüren bu mekânlar; her zaman temizlik amaçlı kullanılmamıştır. Özellikle Bizans ve Osmanlı’dan bu yana; eğlence, sağlık ve sosyalleşme amacıyla da tercih edilmiştir. Hatta kadın ve erkekler için ayrı alanları bulunan bu yapılarda, kimi anneler gelinlerini burada seçmiş ve düğün öncesi gelin hamamı denen eğlence kültürü ortaya çıkmıştır.
Burada kimse yıkanamaz
Avrupa’da farklı dinî görüşlerin etkisiyle bir dönem insanların yıkanması günah sayılmıştır. Bu sebeple uzun süre temizlenmeyen insanlar çeşitli hastalıklara yakalanmış hatta bunların birçoğu ölümle neticelenmiştir. Bu olumsuzluklara son vermek için bilhassa Osmanlı hamamlarından etkilenen Avrupalılar bu mimariyi kendi ülkelerine de taşımıştır.
Günümüzde de hamam kültürü devam eden alışkanlıklar arasındadır. Ancak lüks banyolar, oteller veya kişisel bakım alanlarının çoğalması ile birlikte bu mimarinin değişerek devam ettiğini söylemek mümkün.