Deliliğe övgü ve VIII. Henry'nin arasında: Hans Holbein

1515 yılında yeni imkânlar için üniversitesinin yanı sıra çok sayıda matbaasıyla da tanınan Basel kentine gider. Burada şehrin en ünlü atölyelerinden birini yöneten Hans Herbst'in yanında çalışmaya başlar. Aynı yıl ilahiyatçı Oswald Myconius vasıtasıyla Rotterdamlı hümanist bilgin Desiderius Erasmus’la tanışarak Deliliğe Övgü (The Praise of Folly) isimli eserinin kenar süslemelerini yapar. Basel’de şöhret basamaklarını hızla tırmanırken kitap illüstrasyonlarının yanı sıra portreler, mihrap resimleri, duvar resimleri ve vitray tasarımları üretir. 1517’de Lucerne'de tüm Holbein ailesi belediye başkanı Jacob von Hertenstein'ın evinin duvar resimlerini yaparken, muhtemelen Andrea Mantegna ve Leonardo da Vinci'nin sanatını keşfettiği Kuzey İtalya’ya bir gezi yapar. Basel’e döndüğünde yeni seçilen belediye başkanı Jakob Meyer zum Hasen’den ilk büyük siparişini alarak ressamlar loncasına usta olarak kabul edilir.

• Double Portrait of Jakob Meyer zum Hasen and Dorothea Kannengießer, 1516
• Holbein’ın kariyeri için büyük önem taşıyan resim, hâlâ kendi türündeki en mükemmel örneklerden biridir. Ayrıntıya gösterilen dikkatli özen ve alışılmış güzellik karşısında duyulan bir tür ilgisizlik, Holbein'ın sanatını Kuzey'de öğrenmiş olduğunu göstermektedir.

Zor günlerde

İtalya ve İspanya'daki sanatçılar artık resim sanatının devam edip etmeyeceği gibi ciddi bir sorunla karşı karşıyaydı. Protestanların çoğu, azizlerin kiliselerdeki resimlerine ve heykellerine karşı çıkıyor, bunları Katolik putperestliğinin bir işareti sayıyordu. Bu nedenle Protestan bölgelerindeki ressamlar en büyük gelir kaynakları olan sunak resimleme işini kaybettiler. Sanatçılara düzenli gelir kaynağı olarak kalan tek şey kitap resimlemek ve portre yapmaktı. Bunların da yaşamlarını sürdürmek için yeterli olup olmayacağı kuşkuluydu. Holbein de diğer meslektaşları gibi bu bunalımı yaşayarak başka bir ülkede iş bulma umuduyla Basel’den ayrılma kararı verdi. 1526'da Erasmus'un yazdığı tavsiye mektubuyla İngiltere'de hümanist Sir Thomas More'un himayesine girdi.

• Portrait of Erasmus of Rotterdam, 1523
• Holbein'ın Basel'e yerleştikten kısa bir süre sonra yaptığı Rotterdamlı Erasmus tasviri ünlü hümanist bilginin en önemli portrelerinden biridir. Resimlenen kişinin kimliği konusunda şüpheye yer vermemek için figürün önündeki mitolojik kitabın bir yüzünde 'ERASMI ROTERO[- DAMI]' yazısını eklemiştir.

VIII. Henry’nin ressamı

Holbein resim sanatının henüz pek gelişmediği İngiltere’ye ilk gidişinde Thomas More’un yardımıyla büyük ölçüde Erasmus'la bağları olan hümanist bir çevre tarafından ilgiyle karşılanır. Thomas More’un aile bireylerini resimlemenin dışında Canterbury Başpiskoposu William Warham, Sir Henry Guilfort, kralın astronomu Niclaus Kratzer gibi sarayın önde gelen isimlerinin portrelerini de yapar. 1528’de Basel belediye başkanıyla yaptığı anlaşma gereği vatandaşlığını korumak için şehre döner. Huldrych Zwingli liderliğindeki hareketin onun resimlediği dini eserleri de yok ettiğini görünce hayal kırıklığına uğrar. Belediye Meclisi ressamı Basel'de tutmak için gösterdiği çabalar sonuçsuz kalır ve 1532'de arkasında ailesini bırakarak İngiltere’ye döner.

Şehirden dört yıl önce ayrılmasından bu yana siyasi durumu kökten değişmiştir. 1532'de VIII. Henry, Papa'ya karşı gelerek karısı Aragonlu Catherine'den boşanarak Anne Boleyn ile evlenme hazırlıklarındadır. Henry'nin eylemlerine karşı çıkanlar arasında Holbein'ın koruyucusu olan Thomas More da vardır. More, 1535’te kralın Üstünlük Hareketi'ni ve Yasaları'nı onaylamadığı gerekçesiyle idam edilir. Holbein'in ilk ziyaretinden edindiği dostlarından geriye sadece iki bağlantısı kalmıştır:

John Godsalve ve Nikolaus Kratzer. Onlar sayesinde nispeten kısa sürede kendini saray çevresine tekrar kabul ettirmeyi başarır. Çok geçmeden kraldan sonra en yetkili kişi olan Thomas Cromwell himayesinde çalışmaya başlar; 1536'dan itibaren VIII. Henry'nin saray ressamı olur. Sarayda mücevher, mobilya ve kostüm tasarımı gibi görevlerinin dışında asıl görevi kral ailesinin portrelerini yapmaktır. Resimlediği portreler sayesinde kralın saygısını kazandığı için hamisi Thomas Cromwell’in idam edilmesi onun konumuna zarar vermez. 1543 yılında aniden veba yüzünden öldüğünde kariyerinin zirvesindedir.

• Portrait of Sir Thomas More, 1527
• Sör Thomas More bu portre için siyasi kariyerinin zirvesinde, Tudor İngiltere'sinde kralın özel danışmanlığına terfi edildikten kısa bir süre poz vermiştir. Portre, More’un kırlaşan kirli sakalından paltosunun zengin kürk süslemesine, cübbesinin kırmızı kadife kollarından boynunda kralın hizmetinde olduğunun sembolü olan kolyeye kadar ressamın renkleri ve dokuları işlemedeki üstün yeteneğini sergiler.

• Portrait of a Lady with a Squirrel and a Starling, 1526-28
• Omzunda tüneyen bir kuş ve kucağında bir sincap tutan kadın portresi, Holbein'ın en ünlü resimlerinden biridir. Uzun yıllar kimliği belirlenemeyen kadının 2004 yılında krala hizmet eden Sör Francis Lovell’in eşi Anne Lovell olduğu keşfedilmiştir. Gümüş bir zincirle bağlanmış olan sincap, Lovell ailesinin armasına göndermedir. Soldaki kuş, Lovell ailesinin malikanesinin bulunduğu Doğu Harling bölgesi üzerine bir kelime oyunudur.

• Portrait of Christina of Denmark, 1538
• Holbein'in on altı yaşındaki Danimarkalı Christina'yı resmettiği tablo günümüze ulaşmış tek tam boy kadın portresidir. İngiltere Kralı VIII. Henry, Jane Seymour'un ölümünden sonra dördüncü bir eş arayışındayken gelin adayının resmini yapması için onu Brüksel’e gönderir. Bu evlilik gerçekleşmez çünkü Henry’nin eski eşlerine yaptığı kötü muamelenin farkında olan Christina’nın, "İki kafam olsaydı, birini İngiltere Kralı'nın hizmetine seve seve verirdim" dediği rivayet edilir.

• Portrait of Henry VIII, 1540
• Holbein'in dikkate değer psikolojik ayrıntılarla donattığı portreleri arasında belki de en ünlüleri VIII. Henry portreleridir. Kralın anıtsal bir sunumla karakterize edildiği bu portre Holbein’in dikkat çekici stilinin muhteşem bir örneğidir. Kralın iri cüssesi, onun acımasız ve hükmedici varlığına dair ezici bir his yaratır.