Savaşın hiç uğramadığı yer

Afganistan’ın kuzeydoğusunda yer alan Vahan Koridoru, üç ülke sınırının (Afganistan, Pakistan, Tacikistan) kesişim noktasındaki bir vadi.Hindikuş ve Pamir dağlarının arasında uzanan Vahan’ın doğu ucunda ise Çin var.

Uzunluğu 240 kilometreyi bulan, genişliği ise 14 ila 64 kilometre arasında değişen Vahan Koridoru’nda en az 12 bin kişinin yaşadığı tahmin ediliyor.

• Bir zamanların İpek Yolu'nun en dikkat çekici mekânlarından olan vadi, az sayıda turist dışında, kimsenin uğramadığı ücra bir coğrafya.

Afganistan’dan Pamir dağlarına ulaşmak oldukça zahmetli. Üç günlük araba yolculuğuyla varılabilecek bir yer burası. Kış mevsimleri çok çetin geçiyor, bazen 8 ay kadar sürüyor. Yaz mevsiminde bile kar yağışının görüldüğü vaki.

Adı gibi ince uzun bir koridor boyunca yaşayan iki halk var. Kırgızlar ve Vahîler.

Tertemiz havası, suyu, doğasıyla kendine hayran bırakan bölgede Kırgızlar daha çok göçebe, Vahiler ise yerleşik bir hayat sürüyorlar.

Kırgızlar dağlarda yaşıyor ve geçimlerini hayvancılıkla sürdürüyorlar. Zaten yüksekliği 4 bin 250 metreye ulaşan bir yerde yapabilecekleri tek iş bu. Dağların göçebe halkı Kırgızlar, yüzyıllardır sakini oldukları bu bölgede, eski geleneklerini hâlâ yaşatıyorlar.

Sünnî Müslüman olan bu halk, kötü ruhların hastalıklara yol açtığını düşünüyor.

Pamir dağlarında, Çakmaktin Gölü'nün etrafında yaşayan Kırgız kabileleri, sığır ırkının en güçlüsü olan “yak” hayvanlarını besliyorlar. Kırgızlar, otağ adı verilen süslü ve büyük çadırlarda yaşıyorlar. Bu bölgede ne bir öğretmen ne de görevli bir doktor var.

Kırgızlar yün ve süt ürünleriyle değiş-tokuş yaptıkları telefonları kullanamadıkları için (hiçbir cep telefonu operatörünün sinyali bölgeye ulaşmıyor), yalnızca fotoğraf çekiyorlar. Müzik için ise eski usul radyoları mevcut.

• Şiî inancına sahip olan Vahîler ise yerleşik hayat yaşıyorlar. Tarım ve hayvancılık ana geçim ve besin kaynağı onlar için.

Vahîlerin, bu bölgeye ilk kez 1886’da yerleştiği tahmin ediliyor. İkinci göç dalgasının 1919’daki büyük açlık sırasında olduğu düşünülüyor. Vahîlerin bölgeye son büyük akını ise, 1937’de Afganistan topraklarında kendiler için askerliğin zorunlu hale getirilmesiyle birlikte gerçekleşti.

Vahîler, Şîa’nın üç ana akımından biri olan İsmâilîliğe mensuplar. İsmâilîlik, 700’lü yıllardan itibaren Orta Asya’da yayılmaya başladığından, Vahîlerin de bu dönemden itibaren bu inancı benimsediği tahmin ediliyor. Vahîlerin, 900’lerde Bahreyn’de ortaya çıkan Şiî akım Karmatîlerin soyundan geldiği de tahminler arasında.

Dünyanın diğer kısımlarında yaşanan hiçbir şeyden haberi olmayan bu iki sessiz halk, ne Taliban’dan ne kendi ülkelerindeki karışıklıktan ne de ABD liderliğindeki NATO’nun bölgede yürüttüğü savaştan haberdarlar. Elektrik ve internetten uzakta, tamamen doğal bir ortamda hayatlarını sürdürüyorlar.

• Sarp konumundan ötürü savaşların uğramadığı, büyük güçlerin tutunamadığı ve tarih boyunca sakinlerine hep sükûnet sağlayan Vahan Koridoru, günümüzde dünyada belki de savaş tehdidi altında olmayan birkaç noktadan biri.

Hayatlarını bu uzun koridorda sürdüren Kırgızlar ve Vahîler, aslında bölgeden ayrılmayı düşündüklerini, ama gidecek uygun yer bulamadıklarını ifade ediyor. Onlara göre burası, “güzel bir açık hava hapishanesi”. Afgan hükümeti, Vahan Koridoru’nu doğal yaşam alanı ve millî park ilân ederek koruma altına almayı ve böylece, yanakları temiz havadan ve bol güneşten elma gibi kızaran bu halkı bu şekilde muhafaza etmeyi hedefliyor.