Doğu Afrika’nın en eski mescitleri

İslâm’ın Afrika’ya girişi Hz. Ömer’in halifelik dönemine kadar uzanmaktadır. Hicri birinci yüzyılda Afrika coğrafyasına ulaşan İslâmiyet, geç dönemlerde tasavvuf erbabı ve tüccarlarla birlikte iyice yerleşmiş, Afrika bölgesinin tüm topraklarına dağılmıştı. İslâm dini ile bu derece erken karşılaşan bölge üzerinde bu buluşmanın eserleri de zuhur etmişti. Afrika’da Müslüman halkın ibadetlerini gerçekleştirmeleri adına birçok cami inşa edilmişti. Bu eski camilerin bir kısmı hâlâ mevcudiyetini korurken, bazı yapılar ise sadece kalıntılar şeklinde günümüze kadar gelebildi.

İşte Doğu Afrika’da hâlâ ayakta olan en eski beş cami:

Kilva Ulu Camii

Tanzanya’nın Kilva Kisivani adasında bulunan ve 10. yüzyılda inşa edildiği düşünülen caminin, yerel halk tarafından yapıldığı tahmin edilmektedir. 11-13. yüzyıllarda ana yapıyı teşkil eden unsurların eklendiği cami, tamamı çatı ile örülmüş, avlusuz bir yapıdır.

Bir ticaret merkezi olan Kilva, sadece Müslüman tüccarların değil, Avrupa’dan gelen tüccarların da uğrak noktasıydı. Şehrin bu kozmopolit yapısı Kilva Camii’nin mimarisine de yansımış, ilk dönem konuklarının yaşayış tarzı eserin çatı ve kirişlerindeki döşemelerde kendini göstermiştir. 11 kemer ve kemerleri tutan kirişlerden oluşan yapının çatısı çok sayıda ufak kubbe ile süslenmiştir. Kilva Camii günümüze dek ayakta kalmış olmasına rağmen, ibadethane olarak kullanamayacak kadar yıpranmıştır.

Başeyh Camii

Kenya’nın kıyı şeridinde kalan Mombasa şehrinde bulunan Başeyh Camii eski yapısını korumaktadır. Hâlâ ibadethane olarak kullanılan bu yapının tam olarak ne zaman ve kimin tarafından inşa edildiği bilinmemektedir. Ancak araştırmacılar yapının tarihinin 13. yahut 14. yüzyıla dayandığını tahmin etmektedir.

• Yapısından ve mimari özelliklerinden epey eski olduğu anlaşılan cami tahmin edilen tarihler doğru ise Kenya’nın en eski camisidir.

Mandhry Camii

Başeyh Camii gibi Mombasa kentinde bulunan eser, Kenya’nın en eski camilerindendir. Konumu Başeyh Camii’ne yakın olan Mandhry Camii, mimari açıdan da Başeyh ile benzerlik göstermektedir. Sahildekiler anlamına gelen Sevahili halkının Arap süslemeleri ve Afrika geometrik desenlerin harmanladığı mimari algısının kusursuzca yansıtıldığı bir eserdir.

Okyanus havasının içeriyi doldurabilmesi için özellikle düzenlenmiş avlusunun yanında, caminin dışında bir çeşme de yer almaktadır. 1570’de inşa edilen Mandhry Camii, ibadete kapalıdır.

Bagamoyo Camii’nin kalıntıları

13. yüzyılda inşa edildiği tahmin edilen Bagamoyo Camii’nin günümüze sadece kalıntıları ulaşabilmiştir. Afrika’nın en eski yapılarından olan caminin çevresinde geniş bir mezarlık alanı bulunuyordu. Süslemesinde birçok malzeme kullanılmış olan eserin porselen dekorasyonları Tanzanya’nın Darusselam şehrindeki ulusal müzede muhafaza edilmektedir.

Necaşi Camii

Afrika’nın en eski camisi olan yapı Etiyopya’nın kuzeyindeki Tigray bölgesinde bulunmaktadır.

Henüz İslâm’ın ilk yıllarında Etiyopya’ya, eski adıyla Habeşistan’a hicret eden sahabeler tarafından yaptırılan cami hâlâ ibadete açık bir şekilde varlığını sürdürmektedir. Müslümanlara karşı hoşgörülüğü ve yumuşaklığıyla tanınan, dönemin Habeşistan kralının ismi ile adlandırılmış Necaşi Camii sade ve basit bir mimari kullanılarak inşa edilmiştir.