Kıbrıs Barış Harekâtı
Kıbrıs Barış Harekâtı’nın üzerinden tam kırk dokuz yıl geçti. Türkiye’nin Amerika ve İngiltere tarafından çeşitli ambargo uygulama tehditlerine rağmen adaya çıkarma yapması; Kıbrıs’ın Yunanistan’a ilhak olup Türklerin asimile edilmelerini engellemek, Türkleri öldüren Rumların zulümlerini durdurmak açısından hayatî bir operasyondu. Türkiye, Cumhuriyetin ilanından bu yana sınır ötesine hiç operasyon yapmamıştı; bir yanıyla Yunanistan’la arasında savaş çıkabileceği ihtimalini de göz önünde bulunduruyordu. Fakat bütün bu tehditlere, tehlikelere, baskılara rağmen Türkiye, Kıbrıs’a harekât düzenleme fikrinden vazgeçmedi. ‘Kıbrıs’ meselesi nasıl başladı, neden bir harekâta ihtiyaç vardı gibi sorular meydana gelen süreçte acı olaylarla tecrübe edildi. Nihayetinde adada bir Türk varlığı (kısmen de olsa) kabul edildi ve bir Türk devleti kurulması sağlandı.
1921
25 Mart 1921 tarihinde, Kıbrıs’ın Güzelyurt adlı ilçesinde, Rum halkının önde gelen isimleri bir halkoylaması yaptılar. Bunun sonucunda oylamaya katılan Rumların hemen hepsi, adanın Birleşik Krallık yöneticilerinden ayrılıp Yunanistan’a ilhak olmasını istediler fakat bu Birleşik Krallık tarafından reddedildi.
1923
Ada Osmanlı Rus Savaşından sonra fiilen İngilizlerin yönetimindeyken, 23 Temmuz 1923’te imzalanan 21. Maddesine göre, tamamen Birleşik Krallık’a ilhak edildi.
1931
Adanın Birleşik Krallık’a ilhakını kabul etmeyen, hiçbir şekilde tanımayan Rumlar kendi aralarında yaptıkları halk oylamaları ve çeşitli propagandalarla ilan ettikleri ‘Enosis’ kavramından yola çıkarak, ayaklanmalar başlattılar.
1933
İngilizlerin Kıbrıslı Rumların ayaklanmalarını bastırma şekilleri oldukça şiddetliydi. Ada halkını kıtlığın eşiğine getirecek vergi arttırma cezaları uygulandı. Mahsullerin çoğu ziyan oldu, hayvanlar öldü. İngiltere yönetimi, beş kişinin toplanmasını yasakladı. Adada Rumların ve Türklerin bayraklarının kullanılması, kahramanlarının anılması yasaklandı.
1943 Kıbrıs Türktür
Fazıl Küçük, Kıbrıslı Türklerin siyasi, kültürel, ekonomik faaliyetlerinin devam etmesi, için KATAK’ı (Kıbrıs Adası Türk Azınlığı Kurumu) kurdu. Kıbrıs Türklerinin sesini duyurmak için siyasi bir mücadele başlattı. Müftülük makamını tekrar kurdu ve bu süreçte Türk okulları açılmaya başlandı. 1955 yılında kurmuş olduğu KATAK’ın adı KIBRIS TÜRKTÜR partisi olarak değişecekti.
1950
Adadaki Rumlar, Türklerin boykot ettiği bir referandum düzenledi. Referanduma katılan Rumların yüzde doksanı Kıbrıs’ın Yunanistan’a ilhak olmasını istedi.
1955
EOKA adlı Yeoryos Grivas liderliğinde kurulan silahlı terör örgütü, eylemler yapmaya başladı. Amacı birleşik Krallık’ı adadan atıp Yunanistan yönetimine girmek isteyen olan bu örgüt, İngilizler için çalışan Rumları da hedef aldı.
1958
Fazıl Küçük’ün ve Faiz Kaymak’ın teşvikiyle Kıbrıslı Türklerin mücadelesi için Kıbrıs Türk Kurumlar Federasyonu Kongresi’nde başkanlık yapmaya başladı. Savcılık görevinden emekli olduktan sonra kendisini tamamen adadaki Türk birliği ve mücadelesini sağlamaya adadı. 1 Ağustos 1958 tarihinde TMT’yi (Türk Mukavemet Teşkilatı) kurdu.
EOKA adlı terör örgütü, hain olarak gördüğü Rumları kahvehanelerde, halka açık yerlerde infaz etmeye başladı. Ve neticede namlusunu Kıbrıslı Türklere de çevirdi.
1959
Adada yaşanan bu olaylardan sonra Kıbrıslı Türkler de silahlanmak zorunda kaldılar.
1959-1960
Garantör devletler olan Türkiye, İngiltere ve Yunanistan arasında imzalanan Zürih ve Londra Anlaşmalarıyla, Kıbrıs Cumhuriyeti kuruldu.
1963
- Kanlı Noel olarak adlandırılan, 21 Aralık gecesinde düzenlenen, Kıbrıslı Rumların Kıbrıs Türklerine karşı başlattığı saldırılar neticesinde Rauf Denktaş, Ankara’ya gitti. Sonrasında Kıbrıs’a dönerek halkı örgütlemeye başladı.
- Rauf Denktaş.
1964
Rauf Denktaş hakkında, Kıbrıs Cumhuriyeti’nin ilk Cumhurbaşkanı ve Başpiskopos Makarios tarafından tutuklama ve yargılama kararı çıkarıldı. Bu esnada Erenköy Direnişi için gizlice adaya gitti ve yine gizlice Ankara’ya döndü. Rauf Denktaş, bir süre Ankara’da kalmak zorunda kaldı. Burada, Türk basınında Kıbrıs’la ilgili farkındalık oluşturmak için birtakım çalışmalar yürüttü.
1964 Cengiz Topel
Erenköy Direnişi (TMT – Türk Mukavemet Teşkilatı ile MMO – Milli Muhafız Ordusu arasında gerçekleşen çatışmalar) esnasında Paraşütle Rum köyü yakınına inen Cengiz Topel, işkence ile şehit edildi. 9 Ağustos’ta ölen Cengiz Topel’in cenazesi 11 Ağustos’ta alınabildi. Cengiz Topel, Türkiye Cumhuriyeti tarihinin ilk kaybı, ilk hava şehidi olarak tarihe geçti. 1965 yılında Kıbrıs’ta yayımlanan Cengiz Topel dergisi ona adandı; Fazıl Hüsnü Dağlarca, Arif Nihat Asya ve Behçet Kemal Çağlar onun anısına şiirler yazdı.
1967
1967’de Yunanistan’da yönetimi askeri darbeyle ele geçiren Cunta, Enosis’e ulaşmak için Keşan ve Dedeağaç görüşmelerinde Türkiye ile pazarlığa kalkışmış, bundan sonuç alamayınca Kıbrıs’ta Boğaziçi ve Geçitkale köylerine karşı saldırılar düzenlenmiş, bu saldırılara Yunan birlikleri de katılmıştır. Türkiye’nin anlaşmalardan doğan müdahale hakkını kullanacağı yönündeki ihtarı üzerine bu buhran son bulmuş ve Yunanistan, BM gözetimi altında Ada’dan kuvvetlerini çekmek zorunda bırakılmıştır.
1970
- Rauf Denktaş Türk Cemaat Meclis Başkanlığına seçildi.
1974
Ecevit Londra’ya gitti, İngilizlere ‘adaya ortak müdahale etme’ teklifinde bulundu, fakat bu geri çevrildi. Bu esnada Necmettin Erbakan, kendisiyle toplantı yapan genelkurmay başkanı ile konuştuktan sonra, durumun ciddiyetinden dolayı harekât emri verdi.
EOKA lideri Nikos Sampson, 15 Temmuz 1974’te Makarios’a karşı darbe yaptı.
20 Temmuz 1974’te, Kıbrıs Barış Harekâtı, Kod adı (Attila Harekâtı) resmen başlatıldı. Birleşmiş Milletler, bu harekâtı işgal olarak değerlendirdi. 22 Temmuz’da bu harekât Birleşmiş Milletler Genel Kurulunca durduruldu.
8 Ağustos 1974 günü, Cenevre konferansı sürerken, Rumlar, adada Türklerin olduğu bölgeden çekilmeyip saldırılarına devam edince, Türkiye Cumhuriyeti ikinci harekâtı başlattı. Dönemin dışişleri bakanı Turan Güneş, Ayşe Tatile Çıksın (Ayşe Güneş Ayata, Turan Güneş’in kızı) parolasıyla durumu Bülent Ecevit’e bildirdi, işte ikinci harekât bu parolayla başlamış oldu.
1975
- Kıbrıs Türk Federe Devleti kuruldu.
1983
- 15 Kasım 1983’te Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti kuruldu. Bildiriyi, Rauf Denktaş okudu.