Ayna simetrisi
Ayna simetrisi Dostoyevski’nin ikili sarmalının temelini oluşturuyor. İlginç bir şekilde dünyada yaşamın nasıl başladığı üzerinde kafa yoran biyologlar ve fizikçilerde bu tanımlamayı yaşamın devam etmesinin temeli sayıyorlar. Her insanın sağ ve sol olmak üzere ayna simetrisi oluşturan organları var. Simetrik olmayanlar da var elbet. Harvard Üniversitesi’nde doktorasını yapan bir Türk bu simetrinin kırılmasının mineraller aracılığıyla gerçekleşen bir manyetizma ile gerçekleştiğini keşfetti geçenlerde. İsmi Furkan.
Simetrinin kırılması işleminin simetriyi oluşturan unsurların birinin yok edilmesi ile mümkün olduğu söyleniyor. Düpedüz imha. Dostoyevski benzer bir şekilde manyetik bir alan oluşturur gibi aynı özellikleri bünyelerinde barındıran ve kendisince çok tehlikeli olan düşünceleri olanları - örneğin Cinler’de Krillov. Stavrogin ve Stavrogin’in tecavüzüne uğrayan on iki yaşındaki kız - imha ederek ayna simetrisini kırar. İlerde son romanı olan Karamazov Kardeşler’deki İvan karakterinin bence daha iyi -ve daha esaslı- prototiplerdir, saydığım karakterler. Buraya tekrar döneceğim.
Bir anlamda “göz” diyor Yourcenar, hiçliği dengeleyen temel ağırlıktır. Evet göze dönelim. Rus ve Batı romanında dünyadaki hiçliği anlatanlardan biraz uzaklaşıp göz göz olup neredeyse hiçliği hallaç pamuğu gibi atan Niyazi Mısri coşkunluğuna ve acının su gibi usul usul insanın içine işleyişini dillendiren Fuzuli basiretiyle buz kesip serinleyelim. Aniden bastıran sıcaklar kiraz mevsimini geçtiğimizi söylüyor. Bu yaz sıcak geçebilir önümüzdeki kış sert. Ayna simetrisini kıransa hani baharlar nerede, sorusunun cevabında saklı sanki.
Birkaç gün sonra bayram. Korku ve titreyiş. Sahi içindeki putlarını kırmadan kurbanı idrak edebilir mi insan. İnsan olma serüveninde kurbanın önemini bilebilir mi. Soru işaretlerini okurken uygun yerlere yerleştiriverin. Bu satırları yazdığım bilgisayarda soru işareti tuşu kırıldı. Yoktur sanırım simetriyle bir ilgisi. Gayrıya bakma sende bil sende bul diyor Mısri.