İzmir’deki Tarihi Sabun Fabrikası’nın dönüşümü

Osmanlı Devleti’nde zeytinyağı, sabunun en önemli hammaddesi olarak kabul ediliyor. Hatta 20. yüzyılın başlarına kadar zeytinyağı dışında başka yağların sabun yapımına elverişli olmadığı kanaati bulunuyor. Bu sebeple sabunhaneler, zeytin yetiştirilen alanlara kuruluyor.

Kullanılan hammaddelerin değişmesi ve yurt dışından makine getirilmesinin kolaylaştırılması ile 19. yüzyılın ortalarında daha büyük ölçekli sabun fabrikaları kuruluyor. Urla’daki sabun fabrikası da, bu örneklerden biri olarak günümüze ulaşıyor.

Sabun fabrikasının 1950-1970 yılları arasında inşa edildiğine dair kayıtlar bulunuyor. Fabrika, uzun yıllar faaliyet gösterdikten sonra Vitus Commodities tarafından satın alınana kadar atıl kalıyor.

Vitus Commodities, Algoritma Fabrikası olarak düşündükleri yeni çalışma alanlarının ancak tarihi bir fabrika yapısının dönüştürülmesi ile mümkün olabileceğini düşünerek merkezini Urla’ya taşıma kararı alıyor. Tarihi taş yapının algoritma fabrikasına dönüşümünde; restorasyon çalışmaları yaklaşık 3 yıl sürerek, 2020 yılının Haziran ayında tamamlanıyor.

Betonarme sistemle inşa edilmiş fabrikanın ‘‘L’’ şeklinde bir plan yerleşimi bulunuyor. Yapının çatısında ise beşik çatı sistemi ile Marsilya tipi kiremitler tercih ediliyor.

Vitus Commodities Algoritma Fabrikası’nda zemin kat; özel ofis ve toplantı odaları için düzenleniyor. Üst katta ise esnek tasarımlı ortak çalışma alanları bulunuyor. Çalışma alanlarının çeşitliliği, mekanların farklı şekillerde kullanılmasına olanak tanırken aynı zamanda, kullanıcıların birbirleri arasındaki etkileşimlerini teşvik ediyor.

Tarihi sabun fabrikası kent hafızasında önemli bir yer tutuyor. Bu sebeple, yapının dönüşümü sonrası; bölge halkı tarafından ziyaret edilebilecek ve kullanılabilecek bir mekana dönüştürülmesi, tasarımın en önemli parçalarından biri haline geliyor.

Bu amaç doğrultusunda, avlunun büyük bir kısmı açık bir sanat galerisi şeklinde düzenleniyor. Avlu ise sabun üretimi için kullanılan eski makinelerin sergileneceği bir açık hava müzesine dönüştürülüyor. Bu dönüşüm sonrası, yerel halk ve ziyaretçilerin bu tarihi yapıyı deneyimleyebilmesi sağlanıyor.

Yapıda, malzeme seçimi yapılırken endüstriyel arka planla uyumlu olacak şekilde; beton, ahşap ve korten metal kullanılıyor. Vitus Commodities’in dinamizmini yansıtmak için mekanlarda farklı renkler tercih ediliyor. Zemin kattaki yer ve tavan döşemesi beton bırakılarak tesisat boruları ve kablolar görünür kılınırken, birinci katta ahşap çatı strüktürünü korumak amacıyla tüm armatürler gizleniyor.

Yapı, insanların bir araya gelebilecekleri ve yeni fikirler üretmenin heyecanını yaşayabilecekleri bir merkez olmayı amaçlıyor.

Projeyi daha detaylı incelemek için: