‘İnsan Odaklı Tasarım’ nedir?
Tasarım Odaklı Düşünme (Design Thinking) kavramının alt başlıklarından birisi olan İnsan Odaklı Tasarım (Human Centered Design); bir problem, hizmet ya da ürün geliştirilirken kullanıcının ihtiyaçlarının ön planda tutulduğu tasarım sürecini kapsar. Dilara Zeynep Ünal’ın kaleme aldığı yazıda, bu kapsamları ve İnsan Odaklı Tasarım’ın detaylarını inceleyeceğiz.
İnsan Odaklı Tasarım kavramı Nobel İktisat Ödüllü Herbert Simon tarafından, Standford Tasarım Okulu’nda geliştiriliyor ve öğretiliyor. Ardından IDEO gibi şirketler tarafından benimsenerek inovatif iş geliştirme süreçlerinde bir araç olarak uygulanıyor.
İnsan Odaklı Tasarım, kullanıcının sorun yaşadığı süreç veya basamakları saptayarak doğru sorunun sorulması ile gerçekleşiyor. Örneğin bir dijital bankacılık işlemi sırasında kullanıcıların ekranda yer alan kutucuğa tıklayamamalarının sebebini araştırıyor. Ya da gündelik hayatta sık sık kullandığı ketçap şişesinin ‘nasıl daha kullanışlı’ olması gerektiği üzerine çözümler üretiyor.
Bir sorunu en çok deneyimleyen kişiler, tasarım sürecinin değişmez bir parçası haline dönüşüyor. İnsan Odaklı Tasarım aslında ürünü, hizmeti veya sistemi deneyimleyen kullanıcının tam olarak nerede hangi sorunu yaşadığı üzerinde duruyor. Tüm bunların ardından Standford Tasarım Okulu’nun oluşturduğu 5 aşamalı çözümler ortaya çıkıyor.
1- Keşfetmek;
İnsan Odaklı Tasarım sürecinin ilk aşaması, kullanıcının karşılaştığı sorunu tanımlamaktan geçiyor. Kullanıcıya doğru soruları sorarak, problemin keşfedilmesi ile süreç başlıyor. Tasarımcılar, kullanıcının geçmişini ve ürünü kullanırken karşılaştığı basamaklardaki davranışını tanımlıyor. Tasarım sürecinin en önemli basamağı olan bu aşamada, kullanıcılar sürece dahil edilerek ürünün prototipi üzerinden kullanıcı deneyimi test ediliyor. Böylelikle sorun keşfedilmiş oluyor. Sürecin ilerleyen kısmında alınan sonuç verimsiz olduğu takdirde bu aşamaya geri dönülerek sorun yeniden tanımlanmaya çalışılıyor.
2- Araştırmak;
Bu aşama sürecin geriye kalan kısmının tasarlanmasını sağlıyor. Tasarlanacak olan çözümün esas sorunu araştırılıyor. İnsan Odaklı Tasarım modelinin bu aşamasında kullanıcıya ‘neden’ sorusu yöneltiliyor. Karşılaşılan problemin kim için, ne zaman, ve nasıl sorun teşkil ettiği araştırılarak bilgi toplanıyor.
3- Geliştirmek;
Keşfedilen ve üzerine araştırma yapılan probleme farklı açılardan çözüm fikirleri sunuluyor. Tasarım ekibinin tüm üyelerinin toplanarak beyin fırtınası yaptığı interaktif bir ortamda fikirler toplanıyor. Bu aşamada amaç bireyleri ve fikirlerini yargılamadan olabildiğince fazla olasılığı tasarlamaktan geçiyor.
4- Prototip Geliştirmek;
Tasarımcılar, düşük bütçeler dahilinde geliştirdikleri fikirlerin prototiplerini tasarlıyor. Bu aşamada çıkan ürünler; fiziksel maketler, sanal arayüzler veya sistemlerden oluşuyor. Amaç, çözüm fikrinin test edilebilir bir metaya dönüşmesi ile son buluyor. Tasarım sürecinin başında problem ile karşılaşan kullanıcı bu aşamada çözümün prototipini geliştiriyor. Farklı prototipler farklı çözümleri de beraberinde getiriyor. Bu sebeple bu aşamada fikirlerden tasarlanan ürünlerin niteliği kadar niceliği de önemli bir unsur oluşturuyor.
5- Test Etmek ve Yenilemek;
Oluşturulan prototipin test edildiği bu aşamada problemin sonucuna doğru gidiliyor. Prototipin ihtiyacı karşılamadığı durumlarda sorun çıkan kısma geri dönülerek aşamalar yeniden tasarlanıyor. Tüm katılımcıların ihtiyaçları karşılanana kadar ve probleme çözüm tasarlanana kadar bu süreç devam ediyor. Böylelikle insanın ve ihtiyaçlarının merkezde yer aldığı tasarım süreci başarılı bir şekilde ilerliyor. Sonucunda ise kullanıcıya hitap eden ürün, hizmet veya sistem elde ediliyor.