Fantastik bir dünya: Habitat 67

Habitat 67, Kanada'nın Montreal kentinde, kentsel yaşamın geleceği için bir vizyon olarak Moshe Safdie tarafından modüler bir konut kompleksi olarak tasarlandı. Habitat 67, World Exhibition Expo 67'nin bir parçası olarak inşa edildi ve binlerce ziyaretçinin ziyaret ettiği tematik bir pavyon oldu.

Proje, Safdie'nin 1961'de McGill Üniversitesi'nde "Üç Boyutlu Modüler Bina Sistemi" adlı yüksek lisans tezi sırasında tasarlandı. İki yıl sonra, henüz 23 yaşındayken Louis Kahn'ın stüdyosunda staj yapan Safdie'nin tez danışmanı Sandy Van Ginkel, onu 1967 Dünya Fuarı için projesini sunmaya davet etti. Safdie başlangıçta Amerika'yı dolaştı ve hakim modern mimari olarak gördüğü yüksek apartmanlar ve sürdürülemez banliyö yayılmasından hayal kırıklığı yaşadığını dile getirdi. Kent mimarisini yeniden keşfetmeye çalışan Brütalizm hareketinden ve Metabolizma olarak bilinen savaş sonrası Japon hareketinden ilham alarak projesini tasarladı.

Üç geniş blok içinde 354 adet tek örnek prefabrik betonarme modülün yerleştirilmesi ile genel hatlarına ulaşan Habitat 67 kompleksinde, boyutları ve planimetrisi değişen toplamda 146 adet konut bulunuyor. En yüksek noktasında 12 kata ulaşan yapı bloğunun bu farklı düzendeki tekil konutları, 1 ila 8 prefabrike modülün bir araya getirilmesi ile şekillendiriliyor ve bu modüller çelik halatlar ile birbirine bağlanıyor. Her bir daire, şekil ve büyüklük açısından farklılık gösteriyor. Daireler 60 ile 160 m² arasında değişen on beş farklı konut tipinden oluşuyor.

Üç asansör çekirdeği, kompleks boyunca dikey sirkülasyonu yönlendiriyor. Her bir daireye giriş, yaya caddeleri ve köprüler aracılığıyla sağlanıyor. Asansörler yaya caddelerine hizmet vermek için her dört katta bir duruyor. Sokaklar proje boyunca kesintisiz bir cephe sunuyor ve konutlara erişim doğrudan bu sokaklar aracılığıyla sağlanıyor. Proje zemin katta, hem tüm kiracılar için kapalı bir otopark hem de ziyaretçiler için ek bir otopark içeriyor.

Safdie, prefabrik inşaatın çok daha verimli olduğunu düşünüyordu, bu nedenle konut birimlerini inşa etmek için yarımadada bir fabrika kurdu. 85 tonluk modüllerin prefabrikasyon sürecini yerinde gerçekleştirdi. Temel modüler şekil, 5x11x3 metre boyutlarında güçlendirilmiş çelik bir kafeste kalıplandı. Kuruduktan sonra beton kutu, elektrik ve mekanik sistemlerin yanı sıra yalıtım ve pencerelerin yerleştirilmesi için bir montaj hattına aktarıldı. Üretimi sonlandırmak için modüler mutfaklar ve banyolar kuruldu ve son olarak bir vinç, her birimi belirlenen konumuna kaldırdı.

Yerinde prefabrikasyon sistemi, Safdie'nin uygun fiyatlı konut kompleksi tasarlama vizyonunun ayrılmaz bir parçası olarak üretim maliyetini düşürmesi bekleniyordu. Ne yazık ki, projenin toplu ölçeğindeki azalma nedeniyle maliyetler beklenenden çok daha yüksek oldu. Habitat 67 uygun fiyatlı yeni bir prefabrikasyon gerçekleştiremese de, hem etkili hem de sahaya uyarlanabilir yeni bir konut tipolojisi oluşturmayı başardı. Safdie, kentsel bahçe konutunu modüler yüksek katlı apartmanla birleştirdi.

Habitat 67’de on yıldan fazla bir süre yaşamış olan eski bir sakin, betonun suyu çok fazla çekmesi nedeniyle evinde küfün oluştuğu ve astımı dolayısıyla taşınmak zorunda kaldığını dile getiriyor. Ayrıca, başlarda orta sınıf şehir sakinleri için tasarlandığı söylenen Habitat 67, Montreal'in merkezinden çok uzak olduğundan ilk yapıldığı yıllarda tamamen benimsenemiyor.

Habitat 67, günümüzde belirlenmiş bir Ulusal Miras Binası ve yaşayan bir dönüm noktası olarak görülüyor. Safdie'nin benzeri görülmemiş planı, mega ölçekli konut yapılarını birimleştirerek kamusal alanı şekillendirmenin yeni bir yoluna ilham veriyor. Dünya Fuarı pavyonlarının çoğu fuarın tamamlanmasının ardından demonte edilse de Habitat 67’nin asıl amacını koruduğu ve bugün başarılı bir konut kompleksi olarak hizmet vermeye devam ettiğini dile getiriyor. Büyük sergi ve fuarların diğer ikonları gibi (Kristal Saray ve Eyfel Kulesi) Habitat 67, amaçlanan raf ömrüne rağmen gelişerek çağının kült bir tasarımı olmaya devam ediyor.

• Ödüller
• Ulusal Miras Yapı Atama, Quebec Kültür Bakanı, 2009
• Prix du XXe Siècle, 20. Yüzyılın En İyi Binası, Kanada Kraliyet Mimari Enstitüsü, 2007
• Massey Madalyası, Kanada Kraliyet Mimari Enstitüsü, 1968