Anıtsallık timsali kült yapı: Exeter Kütüphanesi

MERVE DOĞAN 17/03/2021 ÇARŞAMBA, 11:00

Louis I. Kahn tarafından tasarlanan Exeter Kütüphanesi, ABD’deki New Hampshire eyaletinde yer alıyor. Philips Exeter Akademi’nin bir parçası olan kütüphane, 1972’de inşa edildi.

Exeter Kütüphanesi, New Hampshire, ABD.

Philips Exeter Akademi'de yer alan kütüphane, Louis Kahn'ın oldukça beğenilen yapıları arasında yer alıyor. 24 metre yüksekliğinde ve 33 metre genişliğindeki kütüphane etkileyici bir tasarıma sahip.

Tuğladan oluşan sütunlar yukarı doğru daralıyor.

Düzen ve sadelik değerlerini projede vurgulayan Kahn, aynı zamanda ışığı; tasarımı yönlendiren ana unsur olarak kullanıyor. Yapı yalın ve basit iki kare plandan oluşuyor. Philips Exeter Kütüphanesi’ndeki tuğla işçiliğiyle sağlanan temiz-net çizgiler, zaman içerisinde anıtsal bir boyuta dönüşüyor. Kare planlı yapı, iç mekandaki duvarların yüzeyini meydana getiren dairesel açıklıklarla çevreleniyor.

Tüm binayı çevreleyen zemin kat kemeri.

Kahn, yapının dış kabuğunda sadece tuğla kullanıyor. İç mekanda ise brüt beton ve ahşap tercih ediyor.

Gün içerisinde, mevsimlere ve hava koşullarına göre mekanın nitelikleri gözle görülür bir biçimde değişiyor.

Louis Kahn, kütüphanenin ışık alan cephesine ahşap oturma alanları tasarlayarak burada sessiz ve ışık alan bir mekan oluşturuyor. Kitaplık olarak kullanılan bölümde ise betonarme boşluklar açarak içlerine kitapları yerleştiriyor. Böylece kitapları merkeze alarak kitaplara doğrudan ışık gelmesini de engelliyor.

Kahn, ışığı ve ısıyı yutacak geniş açıklıklar açmak yerine, cepheyi şekillendiren pencere dizilerini tercih ediyor.

Mekanın odağını oluşturan merkezdeki galeri boşluğu, tepeden doğal ışıkla aydınlatılıyor. Boşluğun etrafında ise ahşap parapetler yer alıyor. Kahn, okuyucuların kitaplarını alarak aydınlık bir ortama geçmek isteyeceklerini de öngörüyor. Bu doğrultuda oluşturduğu açıklıklar, ışığı dağıtırken daha yoğun ve direkt gelen bir ışıktan kaynaklanacak ısıyı da absorbe ediyor.

Betondan yapılmış merdiven, travertenle kaplanıyor.

Kütüphane içerisinde; 250.000 ciltlik genel koleksiyon, dergiler, nadir bulunan kitaplar, seminer için derslikler ve 400 kişi kapasiteli çalışma alanları bulunuyor.

Donatı elemanları, yapının tasarım şemasına uygun olarak yerleştiriliyor.

Doğal aydınlatma, mekanın kimliğine uygun bir şekilde kullanılıyor.

Dış cephede tercih edilen tuğla, özel okuma alanlarının duvarlarında da kullanılıyor.

Her kullanıcı için ayrı birimler olarak kurgulanan kişisel okuma mekânları, binanın daha sessiz kısımlarına konumlandırılıyor.

Kütüphane, bireysel kullanımı destekleyen mekânlar ile ortak kullanıma dayalı genel mekânları, işlevine göre gruplandırılıyor.

Ortadaki atriyuma ulaşan sarmal merdivenler.

Tasarım açısından oldukça simetrik bir forma sahip olan Exeter Kütüphanesi’nin iç mekanındaki açıklıklar, bünyesinde asimetrik bir atmosfer de barındırıyor.

Louis Kahn, mekan içerisinde kullanılan yapay aydınlatma elemanlarını, alanların kullanım biçimlerine ve mekan içerisinde bulunan imgesel objelere uygun olarak tasarlıyor.

Louis Kahn’ın yapı planlaması genel olarak dışardan içeriye doğru ilerler ve en iç kısımda en önem verdiği mekan yer alır.

Louis Kahn, ölçek anlamında büyük yapılar yapsa da boşluk ve ışık oyunlarıyla kullanıcının içeride kaybolmamasını sağlıyor.

İç mekanda brüt beton ön plana çıkıyor.

Tavanın altından geçen çapraz beton kirişler.

Zemin kat planı.

1. kat planı.

Kesit perspektif.