Sosyal medyada manipülasyonla mücadele rehberi
Sanal dünyada yaşanıp biten hikâyeler, internetin ilk zamanlarında kaldı. Paylaşım hızı, önerme algoritmalarının gücü ve gittikçe karmaşıklaşan manipülasyon teknikleriyle sosyal medya, yalan yanlış bilgilerin, sahte olayların ve dezenformasyonun kol gezdiği bir ortama dönüştü. Sosyal medyada sık sık asılsız içerikler üretiliyor ve bunlar bot hesaplar tarafından kamuoyunu manipüle etmek üzere dolaşıma sokuluyor. Pek çok ülkede insanların temel haber kaynağı haline gelen sosyal medyada sahte haberlerle mücadele konusunda yürütülen yeni çalışmalar ve geliştirilen yeni tedbirler, bu konuda bir dönüm noktası oluşturabilir.
Sosyal medya üzerinde birbirimizle iletişim kurarak kendimizi özgür hissediyoruz. Ancak eskiden sosyal medya ‘özgürlük ve demokrasinin gücü’ olarak değerlendirilirken, günümüzde bir manipülasyon aracı olarak kullanılıyor. Sosyal medya zamanla dezenformasyon için kullanılan bir propaganda aracına dönüştü. Oxford İnternet Enstitüsü tarafından küresel dezenformasyona yönelik yapılan araştırmaya göre internet aracılığıyla kamuoyunu yanıltmaya yönelik girişimler dünya genelinde artış gösteriyor. Araştırmaya göre yanıltıcı propagandaların yürütüldüğü en yaygın ortam sosyal medya platformu Facebook. Halen 56 ülkede bu platform üzerinden kampanyalar yürütülüyor. Çin, Hindistan, İran, Pakistan, Rusya, Suudi Arabistan ve Venezuela’nın kamuoyunu etkilemek üzere
Facebook ve Twitter üzerinden sınır ötesi faaliyet yürüttükleri ifade ediliyor. Buna göre yanıltıcı kampanyalar için sahte hesaplar açılarak, yurt içinde ve yurtdışındaki insanlara yanlış bilgiler aktarılıyor. Araştırmada özellikle Çin’in, küresel dezenformasyonda ‘büyük bir aktör’ haline geldiğine işaret ediliyor. Çin Halk Cumhuriyeti artık sadece Weibo, WeChat ve QQ gibi yerel platformları değil, Facebook, Twitter ve YouTube gibi küresel ağları da kullanıyor.
Öte yandan, yalan haberlere yönelik yapılan araştırmalar, hafızanın çalışma şeklinin yalan haber ve dezenformasyona yatkınlıkta önemli rol oynadığını ortaya koyuyor. Özellikle 2016 yılından sonra popülerlik kazanan ‘yalan haber’ (Fake News) araştırmaları, yalan haberlerin yayılması ve kabulü üzerinde etkili bilişsel faktörlerin etkili olduğunu ifade ediyor. İnsan beyni ‘sahte anılar’ üreterek yalan haberlere olan yatkınlığı artırıyor.
- Dünya aktif sosyal medya kullanıcı sayısı: 3.534 milyar
Facebook'ta yanıltıcı propaganda
Dünyanın en büyük sosyal ağı Facebook, 2016 yılında Amerika başkanlık seçiminde manipülasyon yaptığı gerekçesiyle büyük yaptırımlarla karşı karşıya kalmış ve adeta başı derde girmişti. Facebook, ücretli reklamlara ilişkin standartlarını hâlâ çok net şekilde paylaşmıyor ve bu da reklam verenler için bir boşluğa neden oluyor. Bu boşluk, özellikse siyasi reklam verenler için bir fırsata dönüşüyor. Facebook’ta çok fazla harcama yapmak ise her zaman etkili olacağınız anlamına gelmiyor. Şirket tarafından sabitlenmemiş olan politik reklamcılık standartlarının en önemli yönlerinden birisi algoritmalar. ABD başkanlık seçimlerinde Donald Trump’ın ekibinin reklam başına diğer rakibine göre daha az ödeme yaptığı ortaya çıkmıştı. Bu algoritma ise hâlâ tehlikeli boyutlarda kullanılabiliyor.
- Günde sosyal medyada geçirilen ortalama süre: 2 saat 46 dakika
- Türkiye'de Facebook kullanıcı sayısı: 43 milyon
Youtube'dan ‘yalan habere’ karşı 25 milyon dolarlık savaş
Google’ın sahibi olduğu video paylaşım sitesi YouTube dünyada son dönemde ‘fake news’ olarak tartışılan yalan haberlerle ilgili önlemler alacağını açıkladı. You- Tube, yalan haberle mücadelede 25 milyon dolarlık yatırım yaparak platform üzerinden doğru habere daha kolay ulaşılmasını sağlayacağını duyurdu.
YouTube’un ürün ve iş sorumluları Neal Mohan ve Robert Kyncl, platformun ‘en önemli haberler’ ve ‘son dakika’ bölümleri üzerinden güvenilir haber kaynaklarını öne çıkarıp destekleyeceğini ifade etti. Mohan ve Kyncl, “kaliteli habere kolayca ulaşılması için” bu yatırımı yapacaklarını açıkladı. Yapılacak yatırımla kullanıcıların YouTube’da arama yaparken haber içeriklerinin kaynaklarını görebilmesi sağlanacak. Ayrıca, YouTube kullanıcıları haber içeriği taşıyan videoları açmadan kaynaklara dair bilgi sahibi olabilecekler ve videoları da buna göre izleyebilecekler.
Mıcrosoft'tan yalan haber filtresi
Microsoft, yalan haber (fake news) filtrelemesi yapabilen bir program geliştirdi. Dezenformasyon ve sahte haberleri ‘ayıklamaya’ yarayan filtre, özel bir uygulama indirmeye gerek kalmadan NewsGuard adlı programla İOS ve Android gibi mobil işletim sistemlerinde çalışmaya uygun. Yalan haberle mücadele kapsamında geliştirilen filtre, ekranın köşesinde görünen bir uyarı ile aktif hale getirilebiliyor. Android ve Apple cihazlarında kullanılabilir NewsGuard, yeşil ve kırmızı uyarı ile bir web sitesinde sahte haber ya da propaganda olup olmadığına dair uyarı veriyor. NewsGuard filtresi internet sitelerindeki haberlerin doğruluk oranını da puanlıyor. Anti-virüs filtresi gibi çalışan yalan haber filtresi, güvenilir bulduğu internet sayfalarına yeşil bir işaretle onay veriyor. NewsGuard filtresi haberin içinde ‘fake news’ olduğunu analiz ederse bu kez kırmızı bir uyarı veriyor.
Twıtter bot hesap avında
Twitter’ın manipülasyon etkisi diğer sosyal medya mecralarına kıyasla çok daha fazla çünkü Twitter doğrudan habere bağlı bir platform. Twitter kullanıcılarına yapılacak bir sahte haber, ülkenin ulusal söylemi üzerinde büyük etkilere sahip oluyor. Facebook gibi, Twitter da siteyi asılsız haberlerle doldurmaya çalışanların belirlenmesi ve kaldırılması konusunda büyük ilerleme kaydetti. Ancak, her ne kadar ilerleme kaydedilmiş olsa bile ‘botlar’ ile mücadele Twitter’ın en çok vakit harcadığı şey. Bu bot yazılımlar sürekli olarak reklam ve sahte haber üretebiliyor ve bunun kısa vadede üstesinden gelmek zor gibi görünüyor.
Instagram manipülasyona daha açık
Facebook’ta sahte haberler sıklıkla düşük kaliteli haber sitelerinde yapılan iddialara bağlantılı bir şekilde yayılıyor. Bu durum, bir kişi aynı bağlantıyı her yeniden gönderdiğinde, yanlış iddiaların yayılmasını büyük ölçüde azaltan bir kontrolün kullanılabileceği anlamına geliyor. Instagram’da ise sahte haberlerin çoğu, otomatik olarak bulmanın ve işaretlemenin çok daha zor olduğu görüntüler, ekran görüntüleri ve metin başlıkları biçiminde yayıyor. Bu yüzden Instagram hâlâ sahte haberlerin hızlıca yayılabildiği bir mecra.
- Türkiye'de İnstagram kullanıcı sayısı: 38 milyon
- Türkiye'de sosyal medya kullananların oranı: %63
Google'ın siyaset meydanı
Google, dünyanın en büyük arama motoru olmasının yanı sıra ciddi bir reklam alanı olarak da faaliyet gösteriyor. Son altı ayda İngiltere’de 400 bin adet siyasi reklam gösteren şirket, bu reklamlar için 32 bin sterlin harcadı. Şirketin reklam kütüphanesinde, “bir reklamın veya kampanyanın nasıl hedeflendiğine dair anlamlı bir fikir edinmek yerine, bazı ülkelerdeki bazı reklamlar hakkında geniş bir hedefleme bilgisi” sağlandığı ifade ediliyor.