Otomobilde fırsatçılığın önü kesildi

Türk otomotiv sanayisi yılın ilk yarısında 905 bin 666 adet toplam araç üretimi gerçekleştirdi. İç pazar satışları ise rekor kırarak ilk 7 ayda 668 bin 828 adede ulaştı. Yine aynı dönemde otomotiv sanayi ihracatı lokomotif vazifesi görerek 20,1 milyar dolarla ilk sıradaki yerini alırken, ikinci el pazarı ise toplamda 7 milyona ulaştı. Ancak tüm bu artan rakamların üstüne artan satış fiyatları, aracı talepleri ve ikinci eldeki fahiş fiyatlar da eklenince tüketici reel fiyatlı otomobile ulaşmakta bir hayli güçlük çekti.

Yaşanan bu mağduriyetin önüne geçmek için ise Ticaret Bakanlığı, 6 ay ve 6 bin km uygulamasıyla başlayan bir dizi düzenleme hayata geçirdi. Otomobil piyasasında alınan bu önlemlerle vatandaşın hakkını koruyarak fırsatçılığın önüne geçen düzenlemeler, bayi ve galeri denetimleri ile devam ederken son olarak bireysel satışlara kadar uzandı. Tüm bu süreç ve bakanlığın kararlı tutumu, otomobil piyasasındaki fahiş fiyatların gerilemesine ve araç bulunurluğunun da artmasına vesile oldu.

Bakanlığın yoğun şikayetler üzerine ilk olarak devreye aldığı 6 ay ve 6 bin km uygulamasında şu ana kadar binlerce yetkili bayi ve galeriye denetim yapıldı. Devreye alındığı günden bugüne piyasada etkili olan uygulamanın denetim tarihi 1 Ocak 2024’e kadar uzatılırken, bu kapsamda 126 yetkili bayi ve galeriye de toplamda 51 milyon 920 bin 782 lira ceza uygulandı.

Ticaret Bakanlığı’nın attığı ikinci adım ise yetkili bayilerin stokçuluk, elden para alma, aksesuar dayatması, liste fiyatının üzerinde satış ve takasa zorlama gibi yöntemlerine karşı lisans iptali düzenlemesi oldu. Yapılan düzenlemeyle bu suçlardan birini işleyen bayinin 1 yıl süreyle ikinci el motorlu kara taşıtı ticareti yapması için gereken lisanslar iptal edildi. Düzenlemenin ardından haziran, temmuz ve ağustos ayında toplam 639 yetkili bayi denetlenerek 14 yetkili bayiye stokçuluk nedeniyle toplam 66 milyon 879 bin lira da idari para cezası uygulandı.

211 milyon lira ceza kesildi

İlan kısıtlaması düzenlemesinin yürürlüğe girmesinden önce 20 binin üzerinde olan fahiş fiyatlı sıfır araç satışları Bakanlık önlemleri sayesinde 15 Temmuz 2023 tarihinden bugüne önce yüzde 64’lük düşüşle 7 bine ardından yüzde 95 düşüşle binin altına geriledi. Bu düşüşte 300 bin liralık ceza etkili olurken düzenlemelere aykırı hareket edenlere de 211 milyon lira idari para cezası uygulandı.

Alınan tedbirler ve yatırımcıların farklı enstrümanlara yönelmesiyle hareketliliğin normal seviyeye dönmeye başladığını belirten Cardata Genel Müdürü Hüsamettin Yalçın, yürürlüğe giren ikinci el araç fiyatlarının “Sıfır kilometre araç fiyatlarını geçemeyecek” mevzuatı ve satışlardaki düşüş nedeniyle fiyatların normalleşmeye başladığını kaydetti.

İkinci eldeki fahiş fiyatlar düşüyor

İkinci el araç pazarı ise son üç aydır 1 milyon adedin üzerinde seyrederken yapılan düzenlemelerin etkisiyle yüzde 20 düşerek 800 bin bandına indi. 1 milyon lira ve üzeri olan araçlarda sıfır fiyatının üzerine fahiş fiyat olarak istenen 50-100 bin lira aralığındaki köpük ise erimeye başladı. Bu köpüğün erimesinde en etkili sebep olarak ise yapılan mevzuat değişikliği ile ikinci el motorlu kara taşıtlarının, üretici veya distribütör tarafından tavsiye edilen güncel satış fiyatının üzerinde bir fiyattan ilan yoluyla pazarlanmasının 1 Ocak 2024 tarihine kadar yasaklanması gösterildi. 15 Temmuz itibarıyla yürürlüğe giren düzenleme kapsamında, tüm gerçek ve tüzel kişiler ilan verilme aşamasında araç satış platformları tarafından uyarıldı ve bu uyarıya rağmen yasağa aykırı verilen ilanlar ile ilan verenlerin bilgileri bakanlığa iletilerek takibi yapıldı. Bu kapsamda, 27 Temmuz 2023 itibarıyla, aykırı ilan girişinde bulunduğu tespit edilen 248 gerçek ve tüzel kişiye toplam 66 milyon 692 bin 450 lira idari para cezası uygulandı. Tüm bu düzenlemelerin etkisiyle 2023’ün son çeyreğinde ikinci eldeki şişkin fiyatların tamamen normale dönmesi bekleniyor.

Stok maliyetine dayanamayan esnaflar fiyatları geri çekecek

Denetlemelerin başlaması ile birlikte temmuz sonundan ağustos ortasına kadar yavaş yavaş fiyat düşüşlerinin yaşandığından da bahseden Yalçın, “Şu an ikinci el araç fiyatlarında genel ortalamada yüzde 3’lük bir düşüş var. Sıfır kilometre araç bulunurluğu arttığı için insanlar sıfır araç fiyatı ile hemen hemen aynı fiyatta olan ikinci el araçları almayarak, sıfır araçları tercih edecekler. Dolayısıyla ikinci el araç satıcıları ve yüksek stok maliyetine dayanamayan esnaflar da bu yeni mevzuat sebebiyle fiyatlarını geri çekecekler. Bu da ikinci el araç fiyatlarının geri gelmesine başka bir sebep oluşturacak” dedi.

Arabaya yatırım yapan yüzde 500 kazandı

Otomobilin son dönemde iyi bir yatırım aracı olduğundan da bahseden Yalçın, enflasyona rağmen artan otomobil satışlarını yatırım maksatlı olarak değerlendiriyor. Yalçın, “Otomobil pandemi dönemine göre ortalama yüzde 500 gelir getiren bir araç oldu. Bu da otomobilin sıfır kilometre araç sahipliğinin veya ikinci el araç sahipliğinin akıllı bir yatırım aracı olduğunu gösteriyor. Dövizden ve faizlerden çok daha fazla getiri sağladığı için insanlar ceplerindeki parayı bu dönemde otomobil satın alarak değerlendirdi. Son dönemde otomobil satışlarının artmasına yönelik bir etkinin de pandemide ertelenen talep olarak değerlendirebiliriz” dedi.

Yılsonuna kadar her yıldan daha fazla kampanya olacak

Şu an sıfır kilometre araç bulunurluğunda, tedarikinde önemli gelişmeler, iyileşmeler var. Sadece 2-3 ay öncesine göre sıfır kilometre araç bulunurluğu çok daha fazla. Bu çerçevede,

bundan sonra pandemiden beri hiç görmediğimiz markaların artık satış kampanyaları başlayacak. Çünkü sıfır kilometre araç tarafında bir bolluk oluştuğu için markalar bunları yılsonuna kadar, önümüzdeki 4 aylık zaman diliminde satış kampanyalarıyla satmaya çalışacaklar. 2-3 ay öncesine göre şu an sıfır kilometre araca ulaşmak daha kolay ve çok daha fazla çeşit, model kırılımlı araç mevcut.