Kimliksiz bina kalmayacak

İstanbul’da 2019’da çöken ve 21 kişinin hayatını kaybettiği Yeşilyurt Apartmanı sonrası, Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum’un öncülüğünde başlatılan Bina Kimlik Sistemi’yle (BKS) yapıların adeta röntgeni çekiliyor. Projenin tüm yapım aşamalarının tek tek işlendiği teknolojik levha bina girişine monte ediliyor. Bu sayede binanın tüm teknik bilgilerine rahatlıkla ulaşılabiliyor.

Deprem sonrası arama kurtarma çalışmalarında da kritik rol oynayacak devrim niteliğindeki BKS detaylarını ve hayatımıza katacaklarını Banu Aslan Can’la konuştuk.

Bina Kimlik Sistemi (BKS) nedir? Şu ana kadar projede ne gibi ilerlemeler kaydedildi? Projenin devamlılığı için diğer hedefler nelerdir?

BKS ülkemizde yapı denetimli olarak tamamlanan her binanın teknik ve genel bilgilerine, bakanlıkça farklı modüllerde yapılan yetkilendirmelerle, hem bina sahibi vatandaşlarca hem de sonraki aşamalarda kamu görevlileri tarafından ulaşılması amacıyla geliştirilen bir uygulamadır. Binalara teknolojik bir levha halinde kimlik belgesi verilmesi ve Bakanlık tarafından bina üzerinde montajının yapılmasına ilişkin proje için Bakanlığımız ile Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayii Başkanlığı arasında protokol imzalanmıştır.

Şu ana kadar BKS levha için teknik tüm çalışmalar ve sistem altyapısı çalışmaları tamamlanmıştır. Nisan ve mayıs aylarında 1000’in üzerinde binada montaj işlemi gerçekleştirilmiştir. 2021 yılı sonunda 100 bin binanın Bina Kimlik Belgesi ile etiketlenmesi hedeflenmekle birlikte, etaplar halinde tüm yapı stokuna uygulanması planlanmaktadır. 100 bin sayısının nedeni, son 5 yıl da ülkemizde alınan ruhsat sayıları istatistikleri incelenmiş ve 2021 için en fazla 100 bin olacağı öngörüsü ile hazırlık yapılmıştır.

Süreç nasıl işleyecek? BKS levhası olmadan bina bitmiş sayılamaz denilebilir mi?

Bina Kimlik Sisteminin binalara montajı için otomatik bir sistem kurulmuştur. Bina tamamlanınca montaj gerçekleşecektir. BKS levha montajı yapılmadan yapının tamamlanması mümkün olamayacaktır. Bu sistem binaların belirli periyotlarla tekrar kontrolü sisteminin başlangıcı olacaktır. İkinci bir adım olarak tamamlanan binaların periyodik olarak denetiminin tekrar yapılarak, ilave kat atılması, kolon kesilmesi vb statik aykırılıkların engellenmesi hedefler arasındadır.

Kimlik içeren levha takılırken ve denetimlerde ücret ödenecek mi?

Ücreti var, bu çalışma kamu hizmeti olarak yapılacağından kâr amacı güdülmemektedir, ancak ürün hizmet için harcanan bedel alınacaktır. Bu bedel ilk takılırken vatandaştan alınmayacak, yapı denetim firmasından tahsil edilecektir.

Bina hakkında hangi bilgilere ulaşabilecek?

Tüm kullanıcıların görebileceği bilgiler içerisinde, ruhsat, iskân, bina inşa edilirken yapılan denetimlerin raporları, beton laboratuvar deney sonuçlarının raporları yer alacak. Bir de kat planı görülmesi konusu var, özellikle satış politikası olarak brüt/net m2 veriliyordu ancak bu fark vatandaşların kafasını karıştırıyordu ve sıkça şikâyet geliyordu. Örneğin brüt 200 metrekare olarak reklamı yapılan ve satışa sunulan konutun gerçekte kullanılabilen alanı 150metrekare oluyordu. BKS içerisinde kat planı da yer alacak, haliyle vatandaş tek tek mahallerin metrekareleri ve toplam net kullanım alanını görebilecek.

BKS sistemi verileri yapılacak yetkilendirmeler ile ev sahipleri, kiracılar, emlakçılar ve kamu görevlileri tarafından kullanılabilecektir. BKS sisteminin farklı kullanıcı rollerine uygun görülebilecek şekilde düzenlenmiştir. Kişisel bilgilerin korunması ile ilgili mevzuata uygun şekilde BKS sistemi içerisinde, bina maliklerinin, binada ikamet isteyenlerin ve kamu görevlilerinin görebilecekleri bilgi ekranları ve bilgi kısıtları farklı olacaktır.

BKS’ye geçmeyene cezai müeyyide uygulanacak mı?

Bu tip değişiklik yapılan binaların imar kanununa göre cezai yaptırımlar uygulanacaktır, cezalar hatanın boyutuna, yapı güvenliğini etkilemesine bağlı olarak hem idari hem de adli yaptırımlar olarak düzenlenecektir. Denetimin kaç yılda bir olacağı ne şekilde olacağı ve cezai müeyyideler konusunda yasal mevzuat çıkarılması gerekiyor, bu konuda çalışmaları da tamamlamak üzereyiz. Yakın zamanda kanun ve yönetmelik çalışması yayınlanacaktır. 5 yılda bir denetim yapılması planlanmaktadır.

Sistemin teknolojik alt yapısı hazır mı? Bunun için özel bir yazılım mı geliştirildi?

Yapı denetimine tabi olan yapıların QR kod ve RFID (çip) teknolojisi ile etiketlenerek izlenmesi, teknik verilerin (sayısal proje, deneysel sonuçlar ve koordinat verileri vb) çevrimiçi olarak kullanıcılarla paylaşılmasına imkan verilmesini sağlamak amacını güden coğrafi bilişim sistemleri ile bütünleşik bir yazılım otomasyon sistemi yazılımı geliştirildi. Yazılım 6 farklı kurumun yazılımları ile de konuşacak şekilde tasarlandı. (NVİ, tapu, yapı denetim yazılımları gibi)

Mevzuat nasıl işleyecek? Belediyelere bir sorumluluk yüklenecek mi?

Bu konuda bir yönetmelik ve montaj için teknik tüm detaylar hazırlandı. Hâlihazırda binaların tüm iş ve işlemleri Yapı Denetim Sistemi üzerinden yürütülmektedir. Tüm proje ve yapım aşamaları Yapı Denetim Kuruluşu eliyle sisteme işlenmekte ve bu iş ve işlemlerin onay işlemleri belediye tarafından sistem üzerinden yapılmaktadır. BKS sistemi tamamlanma aşamasındaki her bina için otomatik devreye girecektir. Belediyenin sorumluluğu hâlihazırda tüm denetim işlemlerine onay vermek olduğu gibi BKS sisteminde de montaj öncesi tüm sistem verileri ve inşaatın mevzuata uygun olarak tamamlandığı anlamında son bir onay vermek olacaktır. Bu anlamda tüm aşamalar belediye onayı ile gerçekleşecektir. Bakanlık ile Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayi Başkanlığı arasındaki protokol gereği sistem üzerinde onayı tamamlanan her bina için Aselsan.net tarafından BKS levha montajı yapılacaktır.

Bundan sonraki süreçte evimize çivi dahi çakamayacak mıyız? Mutfak dolabı değiştirirken de izin mi alacağız?

Bizim denetimlerimiz yapı güvenliği üzerine kuruludur, yani yaptığınız tadilat ya da imalatın yapının güvenliğini bozacak başlangıç projelerine aykırılık teşkil edecek nitelikte olmaması esastır. Yapının başlangıç projesine uygun halinin korunması ya da esaslı tadilat yapılması isteniyorsa tadilat projesi ve tadilat ruhsatının olması ve yerinde yapılan uygulamalarında tamamının bu ruhsat ve eki projelerine uygun olması zorunludur.

• Yıl sonuna kadar BKS'ye 100 bin bina dahil olacak.
• Mayıstan bu yana BKS levhasının monte edildiği bina sayısı: 1000