İslam ekonomileri büyüme yolunda

İslam İşbirliği Teşkilatı’na (İİT) üye 57 ülkenin en büyük şirketlerinin 2018 yılındaki genel performansı 2017’ye göre daha olumlu bir tablo çizdi. Cirosu 1 milyar doların üzerindeki 237 şirketin yüzde 71’i (169 tanesi) 2018’de artı büyüme kaydederken yüzde 29’u da (68 tanesi) eksi büyüme kaydederek küçüldü. Türkiye’nin 47 firmayla temsil edildiği En Hızlı Büyüyen 50 listesine Türkiye’den 10 şirket girdi.

İİT’ye üye 57 ülkede faaliyet gösteren ve geliri 1 milyar doların üzerinde olan 237 şirket, 2017 yılında bir önceki yıla göre dolar bazında ortalama yüzde 7 oranında büyüdü. Önceki yılki araştırmamızda, ana listeye giren 243 firmanın 2017’de büyüme ortalaması yüzde 6,1 oranında idi. Yani, ekonomik aktivite anlamında İslam ekonomilerini sürükleyen firmalar, 2018 yılında, bir önceki yıla göre bir daha iyi bir büyüme performansı sergilediği gözlemlendi.

2017’de 243 şirketin dev toplam geliri 60 milyar dolarlık artışla 939 milyar dolardan 999 milyar dolara yükselmişti. 2018 listesine giren 237 şirketin toplam cirosu ise 1 trilyon dolar sınırını aştı. 1 trilyon 12 milyar dolara ulaştı.

Ortadoğu’da siyasi krizler özellikle Körfez ve Kuzey Afrika ekonomilerini olumsuz etkilemeye devam ederken İslam dünyasında büyüme ivmesine en güçlü katkı, sırasıyla, Güneydoğu Asya’da Malezya’dan, Ortadoğu’da Suudi Arabistan’dan ve Avrupa’da Türkiye’den geldi.

237 firmanın bulunduğu ana listeye Malezya’dan giriş yapan 40 firma, 2018 mali yılında toplam cirolarını bir önceki yıla göre 21 milyar dolar artırdı. Suudi Arabistan’ın 29 firması ise toplamda cirolarını 8,6 milyar dolar artırırken listeye 47 şirketle katılan Türk firmaları gelirlerini toplamda 7,2 milyar dolar artırabildi. Katar’ın 8 firması ise 5.06 milyar dolar ciro artışı ile Türkiye’yi izledi. Bu yıl, listede 18 firmayla temsil edilen Birleşik Arap Emirlikleri ise toplamda 3,5 milyar dolarlık ciro kaybı yaşadı. Nijeryalı 9 firma ise toplamda 490 milyon dolarlık kayıpla BAE’yi izleyen ülke oldu. 2016 yılında İslam ekonomilerinin büyüme odağını sırasıyla finans, gayrimenkul ve telekom şirketleri üstlenmişti. 2017’de en hızlı büyüyen sektörler ise sırasıyla inşaat, petrol, petrokimya, finans, tarımsal sanayi ve havacılık sektörleri olmuştu.

2018’de ilk 50 listesine giren firmaların 12’si finans (bankacılık, sigorta vb), 4’ü yatırım (holdingler), 4’ü madencilik, 4’ü akaryakıt dağıtım ve 3’ü de telekom sektöründen geldi. 2018’e finans ve yeraltı kaynakları sektörleri damgasını vurdu.

Gelişmiş ekonomi sayılan Malezya hariç tamamı gelişen veya gelişmekte olan ülke kategorisinde olan Müslüman ülkelerde, 2018’de finans sektöründe en çok dikkat çeken ülke Türkiye oldu. Malezya Petrol ve Petrokimya’da öne çıkarken Suudi Arabistan’da elektrik ve petrokimya sektörleri parladı. Mısır finans sektörü ile dikkat çekerken Kazakistan’da yeraltı kaynakları ve finans sektörü canlandı. Endonezya ağır makine sektöründe adından söz ettirdi. Pakistan akaryakıt ve gübre sektörlerinde ivmelendi. Birleşik Arap Emirlikleri gayrimenkul ve petrol arama alanında atak yaptı. Bu yıl listede, telekom sektörlerindeki başarıları ile Umman ve finans ve yeraltı kaynakları sektörlerindeki büyüme oranları ile Fas göz doldurdu.

İslam dünyasında geliri 1 milyar doların üzerinde bulunan kamu ve özel işletme sayısı 350’nin üzerine. Ancak bunların yaklaşık 3’te biri finansal sonuçlarını iki yıl hatta daha uzun bir süre geriden gelerek açıklıyor. Özellikle, İran, Cezayir, Fas, Nijerya, Libya, Tunus gibi ülkelerin, finansal şeffaflık ve raporlamada dünya standartlarına uyum konusunda ciddi mesafe kat etmeleri gerekiyor.

Dünya Bankası verilerine göre, toplam nüfus sayısı 1 milyar 802 milyona ulaşan İİT ülkeleri, dünya nüfusunun yüzde 23,9’unu teşkil ederken, 2016 yılı itibariyle 6.4 trilyon dolarlık bir ekonomik büyüklüğe hükmediyordu. Bu tutar 2017’de yüzde 3,1’lik artışla 6.66 trilyon dolara yükseldi. Bu, dünyanın milli hasıla toplamının yüzde 8,2’sine denk geliyor. Yani, İslam ülkelerinin dünya ekonomisinden aldığı pay, nüfuslarına oranla oldukça düşük.

İslam dünyasında büyümenin motoru özel sektör olmaya devam etti. Özellikle Endonezya, Türkiye ve Malezya’da yerleşik, dünya ile rekabet edebilen özel sektör işletmeleri dikkat çekerken Körfez bölgesini hareket ettiren işletmeler, ağırlıklı olarak kamu kaynaklı finans, lojistik, petrokimya ve yeraltı maden şirketleri olmaya devam etti. 2017’de en fazla yıldızı parlayan İİT ülkesi ise Umman oldu. Umman merkezli Omantel Telekom şirketi, Ortadoğu ve Afrika’daki İslam ülkelerindeki operasyonlarını 2018’de yüzde 191 oranında büyüterek bu yıl en hızlı büyüyen dev şirketler listesinde birinci sıraya yerleşti.